Własność Intelektualna i Prace B+R
Aleksandra Maciejewicz
Aleksandra Maciejewicz
30 sierpnia 2013

Portfolio Pana R. a prawo autorskie

Całkiem niedawno utalentowany grafik, Pan R. (Ripley) zapytał mnie czy może wrzucić swoje dzieło, które zrobił dla firmy X, do własnego portfolio. Szczerze mówiąc, pytanie to padło na hucznym spotkaniu towarzyskim, kiedy to nagabywałam go na temat naszej działalności, wiec nie zdążyłam wypytać się o szczegóły. Ale jeżeli rozwinąć temat … Przyjmijmy, iż istnieją dwie główne podstawy, z tytułu jakiej mogło powstać owo dzieło – stosunek pracy  lub umowa o dzieło/zlecenia.

Pierwszy przypadek – jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik, czyli Pan R., stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe (zgodnie z art. 12 ust. 1 prawa autorskiego, w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron). Chociaż samo nawiązanie stosunku pracy, nie jest wystarczającą podstawą do nabycia majątkowych praw autorskich do dzieła stworzonego przez pracownika, to w praktyce zazwyczaj pracodawca zadba o to, żeby Pan R. nie mógł skorzystać ze swoich praw autorskich.

Umowa cywilnoprawna nie korzysta już z powyższego domniemania ustawowego, iż autorskie prawa majątkowe przechodzą na przyjmującego dzieło, niemniej niemal zawsze w takowych umowach znajdują się klauzule, które wywołują tożsamy skutek

Powyższe należy jednak rozpatrzyć również w świetle art. 16 ustawy o prawie autorskie i prawach pokrewnych, zgodnie z którym autorskie prawa osobiste nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu, a wśród nich jest prawo do autorstwa utworu czy oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo. W doktrynie stwierdza się, iż treść tego prawa sprowadza się do ochrony związku psychicznego twórcy z jego dziełem, ale też do zachowania tożsamości i integralności autorskiego dorobku intelektualnego. Pełni także ważną kulturowo funkcję informacyjną (E. Ferenc-Szydełko (red.) Komentarz). A więc uznać można, iż zamieszczenie przez Pana R. swej twórczość w portfolio byłoby wykonaniem takiego właśnie osobistego prawa autorskiego, spełniając powyższe „mądre” funkcje.

Ponadto wskazać należy również na istnienie wielce użytecznego art. 62 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, iż Pan R. (twórca), może w zbiorowej publikacji swych utworów umieścić utwory, o których publikację zawarł odrębną umowę. Przepis pozwala na to, mimo, iż wobec tych utworów zawarta została wcześniej z osobą trzecią umowa licencyjna lub przenosząca autorskie prawa majątkowe, i mimo, że może naruszać interesy kontrahenta Pana R., działanie to w świetle art. 62 ust. 1 ustawy, jest dozwolone.

Podkreślenia jednakże wymaga, iż zezwolenie to nie obejmuje rozpowszechniania utworów w postaci efemerycznej, tj. bez użycia ich materialnego nośnika np. umieszczenia utworów w Internecie (E. Ferenc-Szydełko (red.) Komentarz). Po drugie, zbiorowa publikacja musi zawierać wyłącznie utwory jednego twórcy.

Jednak i na to prawo praktyka znalazła sposób. Otóż Pan R. może skutecznie zobowiązać się w umowie do niewykonywania danego prawa wynikającego z art. 62 ust. 1 czy art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, bez pozwolenia drugiej strony umowy. Legalność takiego procederu argumentowana jest faktem, iż w sytuacji takiej nie dochodzi przecież do zrzeczenia się autorskich praw osobistych.

Dlatego, primo, wskazane jest zastanowić się czym może skutkować podpisanie umowy w brzmieniu podsuniętym przez firmę X (a najlepiej skonsultować ją z prawniczkami z lawmore  ). Secundo, warto negocjować umowę w brzmieniu pozwalającym na bezsporne wykorzystywanie przedmiotowego dzieła w portfolio.

Podziel się

Artykuły

Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie

Zapisz się do naszego newslettera

facebook twitter linkedin search-icon close-icon