Blog

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) podjął działania wobec platformy zakupowej Temu, stawiając jej zarzuty związane z naruszeniem przepisów chroniących konsumentów. Głównym zarzutem jest brak przejrzystości dotyczącej tożsamości sprzedawców działających na platformie. W wyniku dochodzenia UOKiK, okazało się, że konsumenci mogą nie wiedzieć, z kim naprawdę zawierają umowę, co stanowi naruszenie ich praw. Działania urzędu mają na celu ukrócenie praktyk, które mogą wprowadzać użytkowników w błąd i zapewnienie im pełnej ochrony przy zawieraniu transakcji online.

Brak informacji o sprzedawcach na platformach zakupowych może naruszać następujące prawa konsumenta:

• Prawo do rzetelnej informacji: Konsument powinien wiedzieć, z kim zawiera umowę;
• Prawo do reklamacji: Trudności z ustaleniem odpowiedzialności w razie problemów z produktem;
• Prawo do odstąpienia od umowy: Komplikacje w przypadku zakupu od sprzedawców spoza UE;
• Ochrona prawna: Niejasności w zakresie przepisów chroniących konsumenta.

Działania UOKiK w sprawie platform zakupowych, takich jak Temu, stanowią ważny krok w kierunku wzmocnienia ochrony konsumentów w internecie. Wprowadzenie większej przejrzystości dotyczącej tożsamości sprzedawców jest niezbędne, aby zagwarantować konsumentom pełne bezpieczeństwo zakupów online. Odpowiedzialność platform za zapewnienie rzetelnych informacji może nie tylko zmniejszyć ryzyko nieuczciwych praktyk, ale także przyczynić się do budowania zaufania do e-commerce, co jest kluczowe w dynamicznie rozwijającym się handlu internetowym.

10 października nasza radca prawny, Bartłomiej Serafinowicz, przeprowadził warsztaty dla uczestników Szkoły Pionierów PFR na temat ochrony danych osobowych w startupach. Warsztat poświęcony był zasadom przetwarzania i ochrony danych osobowych, z uwzględnieniem aktualnych przepisów prawa. Podczas spotkania omówiono kluczowe aspekty związane z przetwarzaniem danych osobowych, w tym zasady wynikające z RODO oraz podstawy prawne przetwarzania danych. Uczestnicy zapoznali się z regulacjami dotyczącymi transferu danych poza Europejski Obszar Gospodarczy (EOG), a także poznali praktyczne wskazówki dotyczące pozyskiwania danych osobowych, zarówno tych zwykłych, jak i szczególnych kategorii. Warsztat obejmował również omówienie najlepszych praktyk związanych z pozyskiwaniem danych poprzez landing page'e oraz ankiety, z uwzględnieniem obowiązków informacyjnych i wymagań dotyczących zgód na przetwarzanie danych.

Warsztaty zakończyły się sesją pytań i odpowiedzi, podczas której uczestnicy mogli rozwiać wątpliwości dotyczące specyficznych wyzwań w ich branżach oraz omówić najlepsze praktyki w zakresie ochrony własności intelektualnej w środowisku startupowym.

Szkoła Pionierów PFR to inicjatywa, której celem jest wspieranie młodych innowatorów w Polsce, a warsztaty prowadzone przez specjalistów takich jak Milena Balcerzak stanowią kluczowy element edukacji uczestników w zakresie strategicznego rozwoju ich przedsiębiorstw, szczególnie w tak kluczowych obszarach, jak ochrona własności intelektualnej.

Z radością informujemy, że LAWMORE miało przyjemność zapewnić kompleksowe wsparcie prawne dla Mooveno, firmy specjalizującej się w mobilnych rozwiązaniach dla branży transportowej i logistycznej. Mooveno pozyskało strategiczną inwestycję od Spire Capital, której celem jest przyspieszenie rozwoju innowacyjnych narzędzi mobilnych dla przedsiębiorstw. Na mocy podpisanej umowy fundusz stał się właścicielem 60% udziałów firmy.

Mooveno to polska firma oferująca zaawansowane rozwiązania do zarządzania flotą pojazdów dla przedsiębiorstw transportowych. Ich systemy umożliwiają firmom lepszą kontrolę nad flotą, optymalizację tras, zarządzanie kosztami oraz monitorowanie efektywności operacyjnej. Mooveno wspiera przedsiębiorstwa w zwiększaniu wydajności i redukcji kosztów związanych z transportem dzięki automatyzacji i analizie danych flotowych. Dzięki wsparciu Spire Capital, Mooveno jest na dobrej drodze do rozwoju działalności i dalszego udoskonalania swojej oferty produktowej.

W LAWMORE wspieraliśmy Mooveno na każdym etapie procesu inwestycyjnego, dbając o sprawne przeprowadzenie wszystkich kwestii prawnych i reprezentowanie interesów naszego klienta.

26 września nasza radczyni prawna, Milena Balcerzak, poprowadziła warsztaty dla uczestników Szkoły Pionierów PFR na temat ochrony własności intelektualnej w startupach. Warsztaty te były okazją do pogłębienia wiedzy uczestników na temat szeroko pojętej własności intelektualnej (IP), która obejmuje między innymi prawa autorskie, patenty, znaki towarowe oraz wzory użytkowe i przemysłowe, ale też i know-how. Zostały omówione kluczowe zasady wynikające z prawa własności intelektualnej, przy jednoczesnym podkreśleniu znaczenia ochrony innowacji już na wczesnym etapie rozwoju firmy.

Zagadnienia te były szczególnie istotne dla młodych przedsiębiorców z sektora startupów, ponieważ zabezpieczenie własności intelektualnej (IP) nie tylko wpływa na ich pozycję na rynku, ale także odgrywa kluczową rolę w pozyskiwaniu inwestorów. W dzisiejszym konkurencyjnym i dynamicznie rozwijającym się środowisku technologicznym, inwestorzy coraz częściej poszukują firm, które już na wczesnym etapie rozwoju zadbały o ochronę swojego IP. Odpowiednio zabezpieczone IP daje startupom przewagę w negocjacjach, zwiększa ich wiarygodność oraz minimalizuje ryzyko prawne związane z potencjalnymi sporami lub kopiowaniem innowacyjnych rozwiązań.

Podczas spotkania poruszono również praktyczne aspekty związane z rejestracją patentów i znaków towarowych czy ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa. Uczestnicy warsztatów zrozumieli, dlaczego odpowiednio wczesne działania w zakresie ochrony IP mogą zapobiec późniejszym problemom prawnym i finansowym, w tym kosztownym sporom sądowym. Ważnym elementem dyskusji były również kwestie związane z wewnętrznymi umowami w startupie – nasza radczyni szczegółowo omówiła, na jakie klauzule zwrócić uwagę, aby skutecznie zabezpieczyć prawa do własności intelektualnej w relacjach z pracownikami, współpracownikami oraz partnerami biznesowymi.

Podkreślono znaczenie precyzyjnych zapisów dotyczących przeniesienia praw autorskich, poufności, a także zakazu konkurencji, które są kluczowe w umowach zawieranych z członkami zespołu i współzałożycielami. Te klauzule mogą chronić startup przed utratą kontroli nad kluczowymi innowacjami oraz zapobiec wyciekom cennych informacji biznesowych.

Warsztaty zakończyły się sesją pytań i odpowiedzi, podczas której uczestnicy mogli rozwiać wątpliwości dotyczące specyficznych wyzwań w ich branżach oraz omówić najlepsze praktyki w zakresie ochrony własności intelektualnej w środowisku startupowym.

Szkoła Pionierów PFR to inicjatywa, której celem jest wspieranie młodych innowatorów w Polsce, a warsztaty prowadzone przez specjalistów takich jak Milena Balcerzak stanowią kluczowy element edukacji uczestników w zakresie strategicznego rozwoju ich przedsiębiorstw, szczególnie w tak kluczowych obszarach, jak ochrona własności intelektualnej.

Kim jest nasz klient?

Clone to amerykańska spółka matka, która działa w branży innowacyjnego hardware, ze spółką zależną w Polsce. Firma pozyskała inwestora zainteresowanego wsparciem rozwoju technologicznego i rozszerzeniem działalności na nowe rynki. Kluczowym elementem tego procesu było zabezpieczenie praw własności intelektualnej w polskim oddziale oraz upewnienie się, że inwestycja będzie zgodna z międzynarodowymi i lokalnymi regulacjami prawnymi.

Przed jakim problemem stanął nasz klient?

Amerykańska spółka matka musiała zagwarantować, że prawa własności intelektualnej, zwłaszcza w polskiej spółce zależnej, zostaną odpowiednio zabezpieczone i będą należały do spółki matki. W tym celu konieczna była analiza i przygotowanie dokumentacji prawnej, która miała na celu ochronę interesów inwestora oraz Clone, jednocześnie spełniając wymogi polskiego systemu prawnego. Dodatkowym wyzwaniem było dostarczenie szczegółowych wyjaśnień na temat specyfiki lokalnych przepisów oraz rynku, aby amerykańscy prawnicy i inwestorzy mogli zrozumieć różnice i ryzyka związane z prowadzeniem działalności w Polsce.

Jaki był zakres współpracy?

Współpracowaliśmy z prawnikami amerykańskimi, aby przygotować kompleksową dokumentację zabezpieczającą prawa własności intelektualnej Clone w Polsce. Nasza rola obejmowała szczegółowe konsultacje w zakresie lokalnych przepisów prawnych dotyczących ochrony własności intelektualnej oraz współpracę przy przygotowaniu dodatkowych materiałów wyjaśniających specyfikę funkcjonowania polskiego rynku. Zajmowaliśmy się także analizą ryzyk prawnych i procedur związanych z działalnością gospodarczą w Polsce.

Jakie były efekty współpracy?

Dzięki naszemu wsparciu, Clone mogła przeprowadzić inwestycję w sposób zgodny z oczekiwaniami inwestora i amerykańskiej spółki matki, jednocześnie zabezpieczając prawa własności intelektualnej w Polsce. Nasze działania pomogły w stworzeniu solidnych podstaw prawnych dla dalszego rozwoju działalności w Polsce, co zbudowało zaufanie między stronami zaangażowanymi w transakcję i zabezpieczyło interesy wszystkich uczestników procesu.

W listopadzie wejdzie w życie nowa ustawa – Prawo komunikacji elektronicznej, które zastąpi ustawę Prawo telekomunikacyjne. Będzie to miało ogromne znaczenie w wielu obszarach, w tym nie tak oczywistych.

Jednym z tych obszarów jest pozyskiwanie zgód na przesyłanie informacji handlowej i marketing bezpośredni oraz przechowywanie informacji/uzyskiwanie dostępu do informacji w ramach urządzenia użytkownika końcowego.

Art. 174 ustawy Prawo telekomunikacyjne brzmi „Do uzyskania zgody abonenta lub użytkownika końcowego stosuje się przepisy o ochronie danych osobowych”. Zastąpi go art. 400 Prawa komunikacji elektronicznej o treści „Do uzyskania zgody abonenta lub użytkownika końcowego stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie danych osobowych.”

Zmiana jest zatem drobna – polega na dodaniu słowa „odpowiednio”, co jednak wydaje się kluczowe aby nie mieć wątpliwości (co i tak w większości już wynika m.in. z orzecznictwa TSUE), że zgoda związana z przesyłaniem informacji handlowej i marketingiem bezpośrednim:
➡ musi być udzielana świadomie, a więc wymaga działania użytkownika (np. zaznaczenia odpowiedniego checkboxa);
➡ musi obejmować konkretny cel (a więc może obejmować tylko jeden kanał komunikacji, a nie zbiorczo na kontakt mailowy i innego rodzaju);
➡ może być wycofana przez użytkownika (co za tym idzie musi istnieć jakaś łatwo dostępna ścieżka cofnięcia zgody);
➡ obejmuje konkretny podmiot uprawniony do interakcji z użytkownikiem (a więc nie może to być zgoda blankietowa dotycząca niezidentyfikowanych podmiotów, które będą np. przesyłać informację handlową).

Co ważne, zgody pozyskane przed wejściem w życie Prawa komunikacji elektronicznej pozostają ważne, o ile zostały zebrane w sposób zgodny z nowymi przepisami.

Pamiętać należy też o tym, że po wejściu w życie nowych przepisów zmieni się podstawa prawna przetwarzania, co powinno być uwzględnione m.in. w politykach prywatności oraz innych dokumentach odnoszących się do działań związanych z marketingiem bezpośrednim i przesyłaniem informacji handlowej.

W artykule nie odnosimy się do plików cookies – tutaj w ogromnej większości rynek sam zareagował na wyrok w sprawie C-673/17. Niemniej podkreślamy, że zgoda na takie pliki lub inne identyfikatory również musi spełniać wskazane wyżej wymagania.

Ochrona metodologii z perspektywy praw własności intelektualnej

Metodologie, które są często wynikiem wieloletnich badań, doświadczeń i innowacji, odgrywają kluczową rolę w wielu branżach, w tym w edukacji, zarządzaniu, medycynie i technologii. Pomimo ich wartości, ochrona prawna metodologii jest wyzwaniem z perspektywy praw własności intelektualnej. Niniejszy artykuł omawia różne aspekty prawnej ochrony metodologii, uwzględniając ograniczenia i możliwości oferowane przez prawo autorskie, patenty, ochronę przed nieuczciwą konkurencją, oraz budowanie ekosystemu opartego na renomie marki i certyfikacji.

1. Ochrona metodologii a prawo autorskie

Prawo autorskie chroni utwory, takie jak książki, artykuły, programy komputerowe, czy też inne dzieła o utrwalonej formie, a także twórczym i indywidualnym charakterze. Niestety, samo pojęcie metodologii nie mieści się w definicji utworu, ponieważ prawo autorskie nie chroni idei, koncepcji ani metod działania. Oznacza to, że nie można chronić metodologii jako takiej na mocy prawa autorskiego.

Jednakże, materiały związane z metodologią, takie jak podręczniki, instrukcje, artykuły naukowe, prezentacje, oraz inne formy dokumentacji, mogą być chronione prawem autorskim. Oznacza to, że osoba, która stworzyła taką dokumentację, ma wyłączne prawo do decydowania o sposobie korzystania z niej czy rozpowszechniania.

2. Patenty a ochrona metodologii

Patent to narzędzie ochrony własności intelektualnej, które dotyczy wynalazków technicznych. Aby uzyskać patent, wynalazek musi spełniać określone kryteria nowości, poziomu wynalazczego oraz przemysłowej stosowalności. Z przepisów prawa własności przemysłowej wynika, że samej metodologii nie można opatentować, ponieważ jest to pojęcie abstrakcyjne, a nie rozwiązanie techniczne.

Jednakże, w przypadku gdy metodologia jest powiązana z konkretnym rozwiązaniem technicznym, istnieje możliwość uzyskania patentu. Na przykład, jeśli metodologia dotyczy unikalnego procesu produkcyjnego związanego z nowatorskim urządzeniem, wówczas patent może obejmować zarówno urządzenie, jak i związany z nim proces. Przykładem może być metodologia zarządzania produkcją w połączeniu z systemem automatyzacji opartym na innowacyjnym oprogramowaniu.

3. Renoma marki jako ochrona metodologii

Chociaż prawo autorskie ani patenty nie oferują bezpośredniej ochrony metodologii, istnieje możliwość budowania renomy marki, która może pośrednio chronić metodologię. Przykładem jest metoda Montessori, która pomimo licznych form naśladownictwa, nadal kojarzona jest z wysoką jakością edukacji. Dzięki silnej renomie marki, oryginalne produkty i usługi związane z metodą Montessori są rozpoznawalne i cenione przez konsumentów na całym świecie.

Silna marka, rozpoznawalność i zaufanie konsumentów mogą skutecznie przeciwdziałać szkodzie i utraconym korzyściom związanym z naśladowaniem metodologii przez konkurencję. Z renomy wynikają również określone skutki prawne, np. większy "siła" ochrony znaku towarowego czy lepsze dochodzenie czynów nieuczciwej konkurencji.

4. Ochrona przed nieuczciwą konkurencją

Metodologie mogą być również chronione na podstawie przepisów dotyczących nieuczciwej konkurencji, zwłaszcza w kontekście ochrony know-how lub naśladownictwa produktów. Jeśli konkurent stara się skopiować metodologię w sposób, który może wprowadzać klientów w błąd co do pochodzenia produktu lub usługi, możliwe jest dochodzenie roszczeń na gruncie czynów nieuczciwej konkurencji.

Naśladownictwo produktu, zwłaszcza w przypadku gdy jest ono na tyle bliskie, że powoduje ryzyko konfuzji wśród konsumentów, może być skutecznie zwalczane przy użyciu przepisów o nieuczciwej konkurencji.

5. Tworzenie ekosystemu i renomy poprzez certyfikację i znaki towarowe

Kolejnym sposobem ochrony metodologii jest stworzenie ekosystemu opartego na certyfikacji. W takim przypadku, kluczową rolę odgrywa znak towarowy, który może być licencjonowany np. franczyzobiorcom. Certyfikacja umożliwia kontrolę nad jakością i spójnością stosowania metodologii przez licencjobiorców, a jednocześnie wzmacnia pozycję marki na rynku.

Przykładem może być branża fitness, gdzie właściciele metodologii treningowych tworzą certyfikowane programy, które są dostępne tylko dla licencjonowanych trenerów. Dzięki temu, marka związana z metodologią staje się symbolem jakości i skuteczności, co zwiększa jej wartość rynkową i ułatwia dochodzenie roszczeń.

Podsumowanie

Ochrona metodologii z perspektywy praw własności intelektualnej nie jest prostym zagadnieniem, ponieważ wymaga strategicznego podejścia, a do tego wieloletniego. Chociaż nie można bezpośrednio chronić metodologii za pomocą prawa autorskiego lub patentu, istnieją inne mechanizmy, które mogą zabezpieczyć interesy twórców.

Image by Megan Rexazin Conde from Pixabay

Prawa autorskie stanowią kluczowy fundament w ochronie twórczości, a ich znaczenie na przestrzeni lat ciągle wzrasta i się rozwija. Zważając na to, jak współczesne technologie umożliwiają szybkie tworzenie, kopiowanie i dystrybucję treści, stawia to nie lada wyzwania przed systemem prawnym, który stale musi za nimi próbować nadążyć i cały czas ewoluować, aby sprostać wyzwaniom związanym z globalnym charakterem Internetu i dynamicznie zmieniającymi się technologiami. W tym kontekście ochrona praw autorskich w Internecie nabiera szczególnego znaczenia, stając się jednym z priorytetów współczesnych regulacji prawnych.

Sprawdź również: prawnik IT

Zacznijmy od szybkiego przypomnienia czym są prawa autorskie?

Jest to forma ochrony prawnej przysługującej twórcy. Mamy prawa autorskie osobiste oraz majątkowe. Warto podkreślić, że na mocy przepisów ochrona ta rozpoczyna się już od momentu, gdy utwór powstaje i można go ustalić. Nie jest konieczne dokonywanie jakichkolwiek zgłoszeń (rejestracji), żeby taką ochronę uzyskać.

Prawa własności intelektualnej w sieci

Wraz z dynamicznym rozwojem technologii i łatwością dostępu do treści online, egzekwowanie praw własności intelektualnej staje się wyzwaniem, szczególnie w walce z nielegalnym kopiowaniem treści. W kontekście Internetu zwykle chodzi o ochronę treści cyfrowych, czyli np. aplikacji. W tym przypadku możemy mówić o naruszeniu praw do layoutu naszej aplikacji, czy naszego logo. Spektrum naruszeń może być naprawdę szerokie.

Zarządzanie prawami autorskimi w erze cyfrowej

Wraz z rozwojem Internetu i technologii twórczość intelektualna coraz częściej przyjmuje formę cyfrową co wiąże się z szerokim i łatwym polem do nadużyć oraz naruszeń. Prawa autorskie do treści online odgrywają więc fundamentalną rolę w zabezpieczaniu interesów twórców. Każdy, kto publikuje swoje prace w sieci, powinien być świadomy, że jego twórczość jest chroniona i nie może być wykorzystywana bez jego zgody.

Jak chronić treści cyfrowe przed naruszeniem praw autorskich?

Aby możliwie jak najlepiej chronić twórców mamy różne możliwości zabezpieczenia swojego utworu, w zależności od naszych potrzeb, jest to m.in.:

• Zastosowanie znaków wodnych: umieszczenie na utworze, np. grafice przez nas stworzonej półprzezroczystego znaku z naszym imieniem, pseudonimem, lub logotypem. Jest to bardzo proste rozwiązanie, niekiedy zniechęcające do nieautoryzowanego rozpowszechnienia w sieci. Pamiętajmy jednak, że umieszczeni znaku wodnego nie jest jakkolwiek wymagane do uzyskania ochrony prawnej utworu;
• Rejestracja naszego oznaczenia jako znaku towarowego - np. nasz logotyp, zastrzeżony znak towarowy może ułatwić dochodzenie praw w sieci;
• Zastosowanie technologii DRM: DRM, czyli Digital Rights Management, czyli systemu, który ma na celu ochronę treści cyfrowych przed nieuprawnionym użyciem. Oparty jest na różnych technologiach, takich jak mechanizmy kryptograficzne (szyfrowanie), które zabezpieczają pliki, aby tylko osoby z odpowiednimi uprawnieniami mogły z nich korzystać. Jednocześnie mówi się, że DRM zniechęcają e-czytelników.

Inną opcją jest rozważanie licencji, tj. jeżeli twórca jest gotów w jakiś sposób dzielić się swoimi utworami, ale przy zachowaniu prawa własności oraz np. obowiązku oznaczania jego jako twórcy.

Licencjonowanie treści

Zawsze możemy rozważyć umowy licencyjne na treści cyfrowe przez nas stworzone. Na podstawie takiej licencji, twórca jako licencjodawca udziela licencjobiorcy zezwolenia na korzystanie z utworu w określony sposób (wskazując pola eksploatacji), przez ustalony czas, za określoną opłatą etc. Należy podkreślić, że twórca nie przenosi w ten sposób swoich praw autorskich do tego utworu, prawa te w dalszym ciągu pozostają po stronie licencjodawcy, Do rozważenia również korzystanie z licencji open source - przy czym dobrze zapoznać się wcześniej z warunkami wybranej licencji, czy rzeczywiście odpowiada naszym potrzebom i chroni nas wystarczająco.

Należy mieć na uwadze, że żaden z powyżej opisanych kroków nigdy nie zabezpiecza nas w 100% przed nadużyciami, dlatego bardzo ważne jest stałe monitorowanie naszych utworów i w jaki sposób są wykorzystywane.

Naruszenie praw autorskich w Internecie – czy zawsze?

• • W niektórych przypadkach korzystanie z rozpowszechnionych już utworów np. wyłącznie na własne potrzeby tj. w zakresie własnego użytku osobistego, będzie tzw. dozwolonym użytkiem i nie będzie stanowić naruszenia praw;
  • podobnie sytuacja z tzw. dozwolonym użytkiem publicznym - w dużym skrócie będzie to przypadek udostępnienia utworu oryginalnego, szerszej grupie odbiorców (bez zgody autora), ale w interesie publicznym.

Jakie roszczenia przysługują w przypadku naruszenia?

Twórcy, którego prawa zostały naruszone przysługuje przede wszystkim zaniechanie takiego działania, a także roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego, oraz usunięcie skutków takiego naruszenia przez sprawcę (jeżeli już dokonano naruszenia), w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.

Jeżeli takie naruszenie było zawinione, wówczas istnieje możliwość żądania  odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Poza odpowiedzialnością cywilną w niektórych sytuacjach przy spełnieniu określonych przesłanek istnieje możliwość poniesienia odpowiedzialności karnej (od grzywny, przez ograniczenie wolności aż po karę pozbawienia wolności).

Jednocześnie dla twórców internetowych (i nie tylko) dla skutecznej ochrony praw autorskich w Internecie istotna pozostaje również edukacja zarówno własna, jak i swojej społeczności tj. branży, w tym poprzez proaktywne podejście i wykorzystanie dostępnych technologii. Stąd, warto informować odbiorców o legalnych sposobach korzystania z utworów oraz o konsekwencjach prawnych związanych z naruszeniem praw autorskich.

Patenty na wynalazki technologiczne odgrywają kluczową rolę w ochronie innowacji w dzisiejszym świecie, który dynamicznie rozwija się pod względem technologicznym. Są one nie tylko narzędziem umożliwiającym twórcom i firmom zabezpieczenie swoich rozwiązań, ale także stanowią istotny element konkurencyjności na globalnym rynku.

Sprawdź również:

• obsługa prawna IT
• obsługa prawna startupów

Prawo patentowe w technologii

Patent to prawo, które umożliwia wyłączne korzystanie z wynalazku przez określony czas, zwykle przez 20 lat od momentu dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. na danym obszarze. Patent jest prawem o zasięgu terytorialnym. Z kolei zasada terytorialności oznacza, że ochrona wynikająca z patentu upoważnia jego posiadacza do zakazywania korzystania z opatentowanego rozwiązania wyłącznie na obszarze, gdzie patent został udzielony. W praktyce oznacza to to, że patent udzielony na wynalazek np. w Polsce nie będzie chronił danego wynalazku we Francji.

Jakie są wymagania, aby wynalazek technologiczny mógł być opatentowany?

Ochrona wynalazków technologicznych jest zazwyczaj konieczna, aby zapewnić twórcom lub innym podmiotom, zwrot z inwestycji w badania i rozwój, a także aby zachęcać do dalszej innowacyjności. Zdolność patentowa to kluczowe pojęcia w tym kontekście – oznaczają one, że wynalazek musi spełniać określone przesłanki - nowość, wynalazczy charakter i przemysłową stosowalność - aby mógł być opatentowany.

Co ważne: wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Z kolei przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

Ważnym punktem jest również kwestia, jakie rzeczy nie są uznawane za wynalazki:

Zgodnie z art. 28 Ustawy Prawo Własności Przemysłowej - za wynalazki nie uważa się w szczególności:

• odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych - nie są uznawane za wynalazki, ponieważ same w sobie nie prowadzą do tworzenia nowych, praktycznych rozwiązań. Są to raczej zasady lub wiedza, która może być wykorzystywana do tworzenia wynalazków, ale nie jest wynalazkiem jako takim;
• wytworów o charakterze jedynie estetycznym - wynalazkami nie są wytwory o charakterze jedynie estetycznym które – jako efekt twórczości intelektualnej – mogą być objęte ochroną praw autorskich lub wzorów przemysłowych, ale w szczególności brak im jednak nowatorskiego, technicznego aspektu wymaganego do uzyskania patentu;
• schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier lub prowadzenia działalności gospodarczej; pamiętajmy jednak, że algorytmy mogą stać się przedmiotem patentu, pisaliśmy o tym więcej tutaj: patentowanie algorytmów i oprogramowania
• wytworów lub sposobów, których:
  1. możliwość wykorzystania nie może być wykazana; lub
  2. wykorzystanie nie przyniesie rezultatu spodziewanego przez zgłaszającego;

- w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;

• programów komputerowych - w formie kodu źródłowego nie są uznawane za wynalazki same w sobie. Oprogramowanie może być jednak opatentowane, jeżeli zostanie wykazany tzw. dalszy efekt techniczny rozwiązania, o czym dalej;
• przedstawienia informacji - takie jak diagramy czy wykresy, również nie spełniają kryteriów do objęcia ich ochroną patentową, ponieważ nie stanowią technologicznego rozwiązania, a jedynie sposób prezentacji danych.

Czy to oznacza że nie jest możliwe uzyskanie patentu na oprogramowanie?

Mimo braku możliwości patentowania programów komputerowych jako takich, istnieją sytuacje, w których program komputerowy może być przedmiotem ochrony patentowej. Mianowicie jeśli oprogramowanie jest integralną częścią wynalazku technicznego, który spełnia wszystkie wymogi prawa patentowego, to wynalazek jako całość może być opatentowany. Ochroną patentową mogą być wówczas objęte również aspekty techniczne związane z oprogramowaniem, takie jak innowacyjne algorytmy, które rozwiązują konkretne problemy techniczne.

Z uwagi na ograniczenia w zakresie ochrony patentowej, programy komputerowe jednak są chronione przede wszystkim na podstawie prawa autorskiego. Prawo autorskie chroni zarówno kod źródłowy, jak i kod wynikowy programu komputerowego, traktując go jako utwór w rozumieniu ustawy Prawo autorskie.

Ściśle o prawach własności intelektualnej w technologii pisaliśmy tutaj: prawno własności intelektualnej w IT

‍Jakie są główne kroki w procesie uzyskiwania patentu technologicznego?

Pierwszym podstawowym krokiem w procesie uzyskania patentu technologicznego jest zazwyczaj przeprowadzenie badania, w którym zostanie oceniona zdolność patentowa rozwiązania. Tłumacząc w skrócie, to badanie polega na weryfikacji, czy dane rozwiązanie spełnia trzy przesłanki wskazane w art. 24 Prawo własności przemysłowej.

Badane jest zatem, czy rozwiązanie: 1) jest nowe (w skali światowej), 2) czy posiada poziom wynalazczy (tj. czy dane rozwiązanie nie wynika dla znawcy tematu w sposób oczywisty ze stanu techniki) i 3) czy nadaje się do przemysłowego stosowania (co oznacza, że według tego potencjalnego wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej) .

Brak spełnienia którejkolwiek z tych przesłanek sprawia, że niemożliwe jest udzielenie patentu na wynalazek.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie odpowiedniej dokumentacji. Procedura krajowa inicjowana jest wnioskiem (podaniem) zgłaszającego skierowanym do Urzędu Patentowego RP o udzielenie ochrony. Dokumentacja obejmuje: podanie, opis, zastrzeżenia patentowe lub ochronne, skrót opisu i rysunki. Szczegółowe wymogi, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie, określa rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych.

Następnie dokumentację Urząd bada zarówno pod względem formalnym oraz merytorycznym.  Rezultatem badania merytorycznego może być wydanie decyzji o udzieleniu prawa wyłącznego, decyzji o odmowie udzielenia tego prawa lub decyzji o umorzeniu postępowania.

Przy czym zgłaszający wynalazek może w toku rozpatrywania zgłoszenia wynalazku lub w okresie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji o odmowie udzielenia patentu, złożyć wniosek o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy. Takie zgłoszenie wzoru użytkowego uważa się za dokonane w dniu zgłoszenia wynalazku

W przypadku wydania decyzji o udzieleniu prawa i uiszczeniu opłaty za ochronę, nadawany jest numer prawa oraz wydaje się dokument patentowy lub świadectwo ochronne na wzór użytkowy.

Warto też pamiętać, że wobec prawomocnej decyzji o udzielaniu prawa wyłącznego, każdy może wnieść sprzeciw w ciągu 6 miesięcy od daty opublikowania w "Wiadomościach Urzędu Patentowego" informacji o udzieleniu prawa.
W przypadku uznania przez uprawnionego sprzeciwu za zasadny, Urząd Patentowy wydaje decyzję o uchyleniu prawa i umorzeniu postępowania.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami ochrona wynalazku (patent) trwa 20 lat od daty zgłoszenia, natomiast ochrona wzoru użytkowego – 10 lat od daty zgłoszenia. Warunkiem utrzymania ochrony jest prawidłowe wnoszenie opłat za kolejne okresy ochrony.

Warto dodać, że w przypadku produktów leczniczych możliwe jest przedłużenie ochrony. Mianowicie istnieje coś takiego jak dodatkowe prawo ochronne, które polega na przedłużeniu trwania monopolu związanego z posiadaniem patentu z uwagi na to, że produkt objęty patentem nie mógł przynosić profitów w początkowym okresie ochrony z powodu trwania procedur związanych z dopuszczeniem do obrotu odpowiadającego mu produktu leczniczego (II GSK 1224/10). Jest to jednak temat na inny artykuł niż o patentach na wynalazki technologiczne.

Opłaty za ochronę wnoszone są po doręczeniu zgłaszającemu decyzji warunkowej o udzieleniu prawa. Uiszcza je co do zasady uprawniony lub prawidłowo ustanowiony przez niego pełnomocnik. Opłaty za dalsze okresy ochrony powinny być uiszczane z góry w ciągu jednego roku przed upływem poprzedniego okresu ochrony, nie później niż w ostatnim jego dniu. Możliwe jest również wniesienie opłaty w terminie sześciu miesięcy po upływie poprzedniego okresu ochrony, przy równoczesnym uiszczeniu opłaty dodatkowej w wysokości 30% opłaty należnej. Dodatkowy sześciomiesięczny termin nie podlega przywróceniu!

‍Rejestracja patentów w IT

Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego.

Dodatkowo, wymieniane twórcy wynalazku w rejestrach, ale również w opisach oraz w innych dokumentach i publikacjach, jest jednym z uprawnień osobistych twórców. Pamiętajmy bowiem, że kto inny może być zgłaszającym wynalazek, a kto inny może być jego twórcą. O tym piszemy jeszcze poniżej.

Jak długo trwa proces patentowania wynalazku technologicznego?

Czas trwania postępowania patentowego, czyli od momentu złożenia wniosku do uzyskania patentu, może się różnić w zależności od kraju oraz specyfiki wynalazku. W Polsce, jak i w wielu innych krajach, proces ten zazwyczaj trwa od 2 do 3 lat, ale w niektórych przypadkach może się przedłużyć nawet do 5 lat lub dłużej.

Na długość postępowania wpływają różne czynniki, takie jak:

1. Złożoność wynalazku: Im bardziej skomplikowany technologicznie wynalazek, tym więcej czasu zajmuje jego weryfikacja;
2. Liczba zgłoszeń: Wysoka liczba zgłoszeń patentowych w danym urzędzie może wydłużyć czas oczekiwania na decyzję;
3. Formalności: Ewentualne braki formalne we wniosku lub konieczność dostarczenia dodatkowych informacji mogą opóźnić proces;
4. Zgłaszanie uwag przez osoby trzecie: różne osoby do czasu wydania decyzji w sprawie udzielenia patentu zgłaszać do Urzędu Patentowego uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających jego udzielenie.

Po uzyskaniu pozytywnej decyzji warunkowej o udzieleniu prawa, zgłaszający musi jeszcze uiścić opłatę za ochronę i publikację. Dopiero po tych krokach patent jest oficjalnie przyznany i wpisany do rejestru patentowego.

Wbrew popularnej opinii należy podkreślić, że wynalazek nie jest chroniony przed naruszeniem praw patentowych od chwili złożenia wniosku. Dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia patentu jest możliwe po uzyskaniu patentu, czyli od momentu, kiedy patent został formalnie przyznany. Udogodnieniem jest jednak to, że podstawą roszczeń mogą być wówczas również naruszenia dokonane w okresie między dokonaniem zgłoszenia a uzyskaniem patentu.

Jakie prawa przysługują posiadaczowi patentu technologicznego?

Tak jak już zostało wspomniane, patent daje nam wyłączne prawo do korzystania z wynalazku przez określony czas, co oznacza, że jako właścicielowi patentu przysługują nam różne przywileje z tym związane.  Przez ten czas właściciel patentu może samodzielnie wykorzystywać wynalazek zarówno do celów komercyjnych lub udzielać innym zgody na jego użycie poprzez licencjonowanie patentów.

Należy pamięta jeszcze, że prawa posiadacza patentu nie muszą być tożsame z uprawnieniami twórcy wynalazku. Mianowicie twórcy wynalazku przysługuje prawo do: (1) uzyskania patentu; (2) wynagrodzenia; (3) wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz w innych dokumentach i publikacjach. O ile dwa pierwsze prawa mają charakter majątkowy i można je przenieść na osobę trzecią (np. późniejszego posiadacza patentu), to ostatnie prawo jest prawem osobistym i z założenia ma pozostać przy twórcy.

Licencjonowanie patentów

Na podstawie przyznanych praw właściciel patentu ma prawo udzielać licencji na korzystanie z jego wynalazku w zamian za opłatę licencyjną na umowy licencyjnej. Umowy patentowe regulujące te kwestie mogą być bardzo zróżnicowane, od prostych licencji niewyłącznych, które pozwalają wielu podmiotom na korzystanie z wynalazku, po licencje wyłączne, które dają prawo do korzystania tylko jednemu podmiotowi.

Bardzo ważne jest, że umowa licencyjna wymaga zachowania formy pisemnej, a zawarcie jej w jakiejkolwiek innej formie lub jej brak pozwala uznać ją za nieważną.

Drugą bardzo istotną informacją jest to, że uprawniony z licencji może udzielić dalszej licencji (sublicencja) tylko za zgodą uprawnionego z patentu; udzielenie dalszej sublicencji jest niedozwolone.

Umowa licencyjna powinna:

• zawierać upoważnienie do korzystania z wynalazku chronionego patentem udzielone licencjobiorcy przez uprawnionego; przy sublicencjach trzeba pamiętać o zgodzie uprawnionego z patentu;
• precyzyjnie opisywać dobro, z którego może korzystać licencjobiorca,
• ponadto w umowie licencyjnej zalecane jest określenie:
  • wynagrodzenia w postaci opłat licencyjnych, jako że odpłatność licencji nie należy do elementów istotnych; licencja może być udzielona odpłatnie, jak i nieodpłatnie;
  • czasu trwania umowy
  • dalszych elementów zobowiązaniowych, obligujących strony do spełnienia określonych świadczeń, np. współpracy w zakresie wdrożenia produkcji, przeszkolenia personelu

Jeżeli jako licencjodawca nie chcemy ujawniać know-how to trzeba to zastrzec w umowie. Mianowicie, musimy ograniczyć działanie przepisu, który mówi, że jeżeli umowa licencyjna nie stanowi inaczej, licencjodawca jest obowiązany do przekazania licencjobiorcy wszystkich posiadanych przez niego w chwili zawarcia umowy licencyjnej informacji i doświadczeń technicznych potrzebnych do korzystania z wynalazku.

Naruszenie praw patentowych

Naruszenie praw patentowych następuje, gdy ktoś bez zgody właściciela patentu wykorzystuje wynalazek w sposób, który narusza jego wyłączne prawo. Może to obejmować produkcję, sprzedaż, import, eksport lub wykorzystanie wynalazku w inny sposób, który jest zastrzeżony przez prawo patentowe. Naruszenie może być zarówno umyślne, jak i nieumyślne, ale w obu przypadkach właściciel patentu ma prawo do określonych kroków prawnych.

Właściciel patentu, którego patent został naruszony, lub osoba, której ustawa na to zezwala, może żądać od naruszającego patent:

• zaniechania naruszania,
• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
• naprawienia wyrządzonej szkody zarówno na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z wynalazku

Co ważne roszczenia z tytułu naruszenia patentu ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat.

Podsumowanie:

Patenty na wynalazki stanowią kluczowy element ochrony praw własności intelektualnej w technologii. Uzyskanie patentu wymaga spełnienia określonych warunków, a jego posiadacz zyskuje szerokie prawa do wyłącznego korzystania z wynalazku. Ochrona wynalazków technologicznych jest niezbędna w dynamicznie rozwijającym się świecie IT, gdzie innowacje technologiczne odgrywają coraz większą rolę w kształtowaniu przyszłości globalnego rynku.

Kim jest nasz klient?

Finzer to nowatorskie narzędzie analityczne do rynków finansowych, stworzone z myślą o inwestorach indywidualnych, którzy chcą być na bieżąco z globalnymi wydarzeniami finansowymi. Firma oferuje pierwszy na świecie kompleksowy narzędziownik do śledzenia wydarzeń finansowych, ułatwiający badanie możliwości inwestycyjnych dzięki intuicyjnemu interfejsowi użytkownika oraz zaawansowanym algorytmom automatyzacji i uczenia maszynowego. Dzięki Finzer, użytkownicy mogą zaoszczędzić połowę czasu potrzebnego na podejmowanie trafnych decyzji inwestycyjnych, korzystając z ogromnych zasobów danych z całego świata i efektywnych systemów alertów.

Przed jakim problemem stał nasz klient?

Finzer, jako pionier w tworzeniu zaawansowanego narzędzia do monitorowania rynków finansowych. Klient musiał zabezpieczyć się przed potencjalnymi ryzykami wynikającymi z interpretacji stanowiska Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) w kwestii robodoradztwa, choć sam Finzer nie świadczył tego typu usług. Finzer przetwarza również duże ilości danych, których cel przetwarzania musi być uzasadniony, a zakres zgodny z RODO. Dodatkowo użytkownikami klienta są również konsumenci, a więc dokumenty muszą uwzględniać szeroki zakres praw konsumenckich, interpretacje UOKiKu etc.

Jaki był zakres współpracy?

Zakres współpracy obejmował kompleksowe wsparcie prawne przy tworzeniu kluczowych dokumentów regulujących działalność Finzer, takich jak regulamin korzystania z platformy, polityka prywatności oraz umowy.

Jakie były efekty współpracy?

W ramach współpracy przygotowaliśmy kompleksowy regulamin korzystania z platformy Finzer, który precyzyjnie definiował zasady korzystania z narzędzi i usług dostępnych na platformie. Stworzyliśmy również politykę prywatności zgodną z RODO, analizując przy tym kwestie minimalizacji danych. Opracowaliśmy wzory umów, które jasno określały prawa i obowiązki obu stron. Dodatkowo, w związku z interpretacją stanowiska KNF w zakresie robodoradztwa, ustaliliśmy ryzyka związane z potencjalnym błędnym zakwalifikowaniem działalności platformy jako formy robodoradztwa.

Outsourcing IT staje się coraz popularniejszym rozwiązaniem dla wielu przedsiębiorstw, które chcą skupić się na swojej głównej działalności, a jednocześnie korzystać z zaawansowanych technologii i specjalistycznej wiedzy zewnętrznych dostawców. Jednak, aby proces ten przebiegał sprawnie, konieczne jest zrozumienie i uwzględnienie kluczowych aspektów prawnych.

Sprawdź również: prawnik IT

Kluczowe klauzule umowne w umowach outsourcingowych w branży IT

Czyli jakie są najważniejsze kwestie do uwzględnienia w umowie outsourcingowej w branży IT?

Podpisując umowę outsourcingową w branży IT, należy zwrócić szczególną uwagę na kilka kluczowych klauzul, które powinny zostać zapisane, aby należycie zabezpieczały interesy obu stron, najważniejsze z nich to:

1. Klauzula dotycząca zakresu usług

Czasami spotykamy się z bardzo ogólnym opisem i oczywiście jeżeli taki jest zamysł postanowienia, to jest to zrozumiałe. Jednak czasami precyzyjne określenie, jakie usługi będą świadczone, w jakim zakresie oraz jakie będą oczekiwania co do ich jakości, ochroni nas przez nieporozumieniami;

2. Klauzula SLA (Service Level Agreement)

Może to być dedykowana umowa, ale też po prostu odpowiednia klauzula, która definiuje poziom usług, czas reakcji oraz ewentualne sankcje za niewywiązanie się z ustaleń.

Czytaj również: klauzula SLA

3. Klauzule dotyczące poufności oraz ochrony danych osobowych.

Kwestie poufności są oczywiste, ale RODO to dodatkowa opowieść. Rozwiniemy ją w kolejnej części tego artykułu.

4. Klauzule dotyczące prawa własności intelektualnej.

W IT ustalenia dotyczące własności kodu źródłowego, oprogramowania i innych produktów powstałych w ramach współpracy są kluczowe. Pamiętajmy, że nawet jeżeli umowa ma dotyczyć „tylko” reakcji na błędy, to w ramach naprawy również może powstać własność intelektualna, która powinna należeć do zlecającego.

5. Rozwiązanie umowy

Na początku konieczna jest analiza, czy zależy nam możliwości szybkiego rozwiązania umowy, czy jednak nie. Czasami sytuacja, w której mamy elastyczność wypowiadania nie jest jednak korzystna i może spowodować, że miesiąc albo dwa będziemy bez należytej obsługi. W kontekście rozwiązania umowy też warto zadbać o zasady zwrotu dokumentacji i danych, aby się nie okazało, że np. ważne repozytorium jest u dostawcy a my nie możemy się go „doprosić”.

Audyt prawny przed podpisaniem umowy outsourcingowej w sektorze IT a dane osobowe i wymogi RODO

Zgodnie z artykułem 28 RODO, administrator danych jest zobowiązany do zawarcia umowy powierzenia przetwarzania danych z procesorem, która zapewnia, że przetwarzanie odbywa się zgodnie z wymogami rozporządzenia i chroni prawa osób, których dane dotyczą. Tak więc w kontekście RODO, podpisywanie umowy outsourcingowej to niezły proces. Także w skrócie rozpiszemy, kwesie które należy wziąć pod uwagę:

1. Obowiązki administratora danych

Administrator danych ma obowiązek wyboru procesora, który zapewnia wystarczające gwarancje wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, aby przetwarzanie spełniało wymagania RODO i chroniło prawa osób, których dane dotyczą. Przeprowadzenie audytu jest jednym ze sposobów na weryfikacjęczy procesor spełnia te wymagania.

2. Wymagania dotyczące umowy powierzenia przetwarzania danych

RODO wymaga, aby umowa powierzenia przetwarzania danych zawierała określone elementy, w tym:

- przedmiot i czas trwania przetwarzania,

- charakter i cel przetwarzania,

- rodzaj danych osobowych i kategorie osób, których dane dotyczą,

- obowiązki i prawa administratora.

3. Obowiązki procesora danych

Procesor danych musi przestrzegać instrukcji administratora oraz zapewnić, że osoby upoważnione do przetwarzania danych zobowiązały się do zachowania tajemnicy. Procesor musi także wdrożyć odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, aby zapewnić poziom bezpieczeństwa odpowiadający ryzyku związanemu z przetwarzaniem danych.

4. Monitorowanie i audyt

RODO wymaga, aby administrator miał prawo do przeprowadzania audytów i inspekcji w celu weryfikacji, czy procesor przestrzega umowy powierzenia przetwarzania danych oraz przepisów rozporządzenia. Audyt powinien obejmować:

• ocenę zgodności działań procesora z umową,
• weryfikację wdrożonych środków bezpieczeństwa,
• analizę procedur reagowania na incydenty.

5. Odpowiedzialność

RODO nakłada odpowiedzialność na administratora za wybór odpowiedniego procesora oraz za zgodnośćprzetwarzania z przepisami. Procesor z kolei odpowiada za przetwarzanie danych zgodnie z umową i rozporządzeniem, co oznacza, że niewywiązanie się z tych obowiązków może prowadzić do nałożenia kar administracyjnych zarówno na administratora, jak i na procesora.

‍

Zarządzanie ryzykiem prawnym w outsourcingu IT: najlepsze praktyki

Czyli kto ponosi odpowiedzialność za ewentualne naruszenia umowy outsourcingowej w sektorze IT? Zarządzanie ryzykiem prawnym w outsourcingu IT jest kluczowe dla zapewnienia, że zarówno dostawca usług, jak i klient są odpowiednio chronieni przed potencjalnymi problemami prawnymi.

W outsourcingu IT odpowiedzialność za ewentualne naruszenia umowy zależy od wielu czynników, w tym od szczegółowych zapisów umowy, zakresu przekazanych obowiązków oraz regulacji prawnych obowiązujących w danym kraju. Dlatego pamiętajmy też, żeby przyjrzeć się umowie, jakie prawo jako właściwe jest w niej wskazane. Jeżeli jest to prawo kraju, którego nie znamy, polecam negocjować takąklauzulę i dążyć do tego, żeby prawem właściwym dla umowy były regulacje, które nas nie zaskoczą.

Generalnie można wyróżnić kilka ważnych obszarów odpowiedzialności:

1. Odpowiedzialność dostawcy usług

• Jakość i terminowość usług: Dostawca usług IT jest odpowiedzialny za realizację zleconych zadań zgodnie z ustalonymi standardami jakości oraz w określonych terminach. Czy w umowie masz ustalone terminy? Jeżeli nie, to dochodzenie roszczeń z tytułu opóźnienia lub zwłoki będzie dla Ciebie utrudnione;
• Bezpieczeństwo danych osobowych: Dostawca musi zapewnić odpowiednie zabezpieczenia techniczne i organizacyjne w celu ochrony przetwarzanych danych (o czym było powyżej). Naruszenie bezpieczeństwa danych osobowych może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi, w tym wysokimi karami finansowymi.

2. Odpowiedzialność klienta:

• Dostarczenie właściwych informacji: Klient jest odpowiedzialny za przekazanie dostawcy wszystkich niezbędnych informacji oraz za współpracę w trakcie realizacji projektu. Czy umowa adresuje sytuację, kiedy klient nie współpracuje, a żąda?;
• Kontrola nad procesem: Mimo przekazania części zadań, klient powinien zachować kontrolę nad procesem i regularnie monitorować postępy prac oraz zgodność z umową. Pamiętaj jednak, że włączysz się w pełny nadzór, to dostawca może potem twierdzić, że nie ponosi za coś odpowiedzialności, bo przecież wszystko klient widział i słyszał, a więc miał też możliwość reakcji.

3. Odpowiedzialność wspólna

• Zgodność z przepisami prawa: Obie strony umowy muszą zapewnić, że ich działania są zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, w tym z regulacjami dotyczącymi ochrony danych osobowych (np. RODO w Unii Europejskiej).

Jakie są najczęstsze problemy prawne w outsourcingu IT i jak można im zaradzić?

Outsourcing IT wiąże się z wieloma potencjalnymi problemami prawnymi, które mogą wynikać zarówno z niewłaściwego zarządzania umową, jak i z nieprzewidzianych okoliczności. Do najczęstszych problemów należą:

1. Naruszenie poufności danych: Wykorzystanie poufnych danych klientów lub użytkowników w działalności dostawcy czasami jest nawet nieweryfikowalne;
2. Opóźnienia w realizacji projektów: Niedotrzymanie terminów realizacji zadań, co może prowadzić do strat finansowych i reputacyjnych;
3. Niejasne zapisy umowne: Brak precyzyjnych zapisów w umowie, które mogą prowadzić do nieporozumień między dostawcą a zamawiającym. Przykładowo: czy jest jasno wskazane, kiedy terminy zaczynają bieg, kiedy zamawiający może wstrzymać płatność a dostawca usługi? Jakie są procedury wprowadzania zmian w zakresie usług, czy można to robić np. ustnie? Czy obie strony mają jasno określone obowiązki i prawa dotyczące proponowania, akceptowania i wdrażania zmian?;
4. Naruszenie praw własności intelektualnej: Wykorzystanie przez dostawcę oprogramowania lub rozwiązań, do których nie ma praw, co może skutkować roszczeniami ze strony trzeciej.

‍

Najlepsze praktyki zarządzania ryzykiem prawnym

Biorąc pod uwagę powyższe, oczywiste jest wdrożenie kilku zasad:

1. sporządzanie umów IT z jasnymi, precyzyjnymi zapisami dotyczącymi zakresu usług, terminów realizacji, standardów jakości oraz odpowiedzialności stron;
2. przeprowadzanie regularnych audytów i kontroli w celu monitorowania realizacji umowy oraz zgodności z przepisami prawa;
3. organizowanie szkoleń dla pracowników dostawcy w zakresie ochrony danych osobowych i poufności informacji;
4. budowanie partnerskich relacji z dostawcą, które opierają się na wzajemnym zaufaniu i współpracy;
5. pracowanie planu zarządzania ryzykiem, który uwzględnia potencjalne zagrożenia oraz sposoby ich minimalizacji.

Implementacja powyższych najlepszych praktyk może znacząco zminimalizować ryzyko prawne związane z outsourcingiem IT, zapewniając jednocześnie, że obie strony są dobrze chronione i współpracują w sposób harmonijny.

Podsumowanie

Wiadomo, że nie ma perfekcyjnej umowy, adresującej wszystkie ryzyka. Nie ma też umowy, która gwarantowałaby sprawne rozwiązanie każdej sytuacji. Może jednak to czas zweryfikować Waszą umowę outsourcingu? Zapraszamy do naszej kancelarii. Nasi eksperci pomogą Wam w przeprowadzeniu kompleksowego audytu prawnego i przygotowaniu bezpiecznej umowy outsourcingowej, zgodnej z obowiązującymi przepisami.

Zakaz konkurencji jest jednym z kluczowych elementów umowy inwestycyjnej w startupach. Jego celem jest ochrona interesów startupu oraz inwestorów przed działaniami, które mogłyby negatywnie wpłynąć na jego rozwój.

Sprawdź również: obsługa prawna startupów

Jak wprowadzić zakaz konkurencji w startupie oraz co to właściwie znaczy?

Klauzula dotycząca zakazu konkurencji zobowiązuje founderów do powstrzymania się od podejmowania działań konkurencyjnych, które mogłyby godzić w interesy spółki. Często dodawana jest również Umowa o zakazie konkurencji dla kluczowych pracowników startupu.

Kogo obowiązuje zakaz konkurencji

Zakaz konkurencji najczęściej obowiązuje:

• Założycieli startupu - osoby, które są głównymi inicjatorami projektu i mają największy wpływ na jego rozwój. Są oni kluczowymi osobami odpowiedzialnymi za strategię i kierunek rozwoju firmy, dlatego ich pełne zaangażowanie jest niezwykle istotne. (czytaj również: zakładanie startupu)
• Kluczowych pracowników - pracowników posiadających istotną wiedzę i umiejętności, które mogłyby być wykorzystane w działalności konkurencyjnej. Dotyczy to szczególnie tych, którzy mają dostęp do poufnych informacji i technologii rozwijanych przez startup.
• Inwestorów – czasami, jednak w praktyce spotyka się to stosunkowo rzadko, ale zakaz konkurencji może obejmować również inwestorów, szczególnie tych, którzy angażują się operacyjnie w rozwój startupu. Mogą oni być zobowiązani do powstrzymania się od wspierania bezpośrednich konkurentów startupu, aby uniknąć konfliktu interesów.

Okres obowiązywanie zakazu konkurencji

Kolejną istotną kwestią, którą należy uwzględnić w umowie inwestycyjnej jest okres obowiązywania zakazu konkurencji, który może trwać także po zakończeniu współpracy. Zwyczajowo przyjmuje się, że czas ten nie powinien przekraczać dwóch lat od momentu rozstania ze spółką, a jednocześnie za datę odejścia uznaje się nie tylko moment rezygnacji z zarządu spółki (członków zarządu zgodnie z art.211 ksh obowiązuje ustawowy zakaz konkurencji), lecz także moment zbycia udziałów lub akcji. Można więc formalnie nie być już w spółce i nawet nie posiadając udziałów nadal podlegać zakazowi konkurencji.

Elementy zakazu konkurencji w umowie o pracę oraz w kontrakcie B2B:

Zakaz konkurencji w umowie o pracę jest klauzulą, która może być włączona do standardowej umowy zatrudnienia lub może być zawierana jako oddzielna umowa o zakazie konkurencji dla pracowników startupu. Ważne jest aby wszystkie postanowienia precyzowały dokładnie definicję działalności konkurencyjnej, oraz dokładny zakres przedmiotu zakazu.

Klauzula o zakazie konkurencji lub zakaz działalności konkurencyjnej może być definiowany jako wszelka działalność gospodarcza lub zawodowa w zakresie identycznym lub istotnie podobnym w stosunku do działalności spółki, bez względu na fakt, czy działalność ta jest wykonywana w sposób ciągły, okresowy czy jednorazowy oraz niezależnie od formy czy sposobu prowadzenia takiej działalności. Często też zakaz konkurencji łączy się z wyłącznością operacyjną w zależności od tego jakie są ustaleniami między stronami.

Zapis taki ma na celu ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, na przykład poprzez zapobieganie udostępnianiu poufnych informacji konkurentom lub unikanie sytuacji, w której pracownik może wykorzystać zdobyte doświadczenie i kontakty biznesowe w konkurencyjnej firmie. Często też jeśli mamy bardzo innowacyjne pomysły i chcemy zabezpieczyć się przed konkurencją praktykowana jest umowa o zachowanie poufności, która zobowiązuje pracownika do zachowania poufności wszelkich informacji związanych z działalnością startupu.

Warto pamiętać, że przepisy prawne ściśle regulują klauzulę o zakazie konkurencji. Nie może ona nadmiernie ograniczać możliwości zawodowych pracownika ani naruszać jego prawa do swobodnego wyboru zatrudnienia. Ponadto, jeśli zakaz konkurencji ma obowiązywać również po ustaniu stosunku pracy, były pracodawca zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania z tytułu takiego zakazu. W związku z tym do umowy warto wprowadzić uprawnienie pracodawcy do zwolnienia byłego pracownika z zakazu konkurencji w dowolnym momencie (po złożeniu takiego oświadczenia odpadnie konieczność dalszego wypłacania odszkodowania).

Należy pamiętać, że zgodnie z Kodeksem Pracy umowa o zakazie konkurencji musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Oznacza to, że np. wymiana podpisanych skanów umowy spowoduje nieważność zastrzeżonego zakazu.

Czy zakaz konkurencji jest legalny przy kontraktach B2B?

Kiedy umowa o zakazie konkurencji może być nieważna?

Zakaz konkurencji w kontraktach B2B jest istotnym elementem umów handlowych między przedsiębiorstwami. Zabezpiecza on interesy obu stron, zapobiegając sytuacjom, w których jedna ze stron mogłaby wykorzystać zdobyte informacje i kontakty biznesowe na szkodę drugiej.

Warto zwrócić uwagę, że pomimo że w umowie o pracę i w kontraktach B2B cel zakazu konkurencji jest podobny w obu przypadkach – ochrona interesów przedsiębiorstwa – istnieją istotne różnice w sposobie jego stosowania, regulacjach prawnych i konsekwencjach dla stron umowy.

2. Przepisy prawne

• Zakaz konkurencji w kontraktach B2B:
  • Podstawą prawną zakazu konkurencji w kontraktach B2B są ogólne zasady prawa cywilnego. Klauzule te są regulowane głównie przez Kodeks cywilny oraz umowy zawierane między przedsiębiorstwami. W Polsce przepisy dotyczące zakazu konkurencji mogą być interpretowane na podstawie zasady swobody umów.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • W przypadku umów o pracę zakaz konkurencji jest regulowany przez Kodeks pracy, który określa zasady dotyczące zakazu konkurencji zarówno w trakcie trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu.

2. Cel i zakres zakazu

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Celem jest ochrona interesów przedsiębiorstw współpracujących ze sobą. Zakres zakazu może obejmować różne aspekty działalności konkurencyjnej, takie jak wytwarzanie podobnych produktów, świadczenie podobnych usług, czy korzystanie z poufnych informacji uzyskanych w trakcie współpracy.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Celem jest ochrona pracodawcy przed działalnością konkurencyjną pracownika, zarówno w trakcie trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu. Zakres zakazu konkurencji jest zazwyczaj bardziej restrykcyjny i szczegółowy, obejmujący np. zakaz pracy dla konkurencji czy prowadzenia działalności gospodarczej w określonej branży.

3. Czas trwania

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Okres obowiązywania zakazu jest negocjowany między stronami i może być różny w zależności od specyfiki umowy. Może obejmować kilka miesięcy lub lat po zakończeniu współpracy.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy obowiązuje przez cały okres zatrudnienia. Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy musi być określony na piśmie (pod rygorem nieważności umowy dot. zakazu konkurencji) i nie może trwać dłużej niż przez okres uzgodniony w umowie, zazwyczaj nieprzekraczający dwóch lat (chociaż przepisy nie wskazują na maksymalny 2okres obowiązywania zakazu konkurencji).

4. Wynagrodzenie

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Zakaz konkurencji w umowach B2B zazwyczaj nie wiąże się z dodatkowym wynagrodzeniem, chyba że strony umowy postanowią inaczej. Jest to element umowy handlowej, mający na celu zabezpieczenie interesów biznesowych.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Pracownikowi przysługuje odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W Polsce odszkodowanie to nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed zakończeniem umowy o pracę, przez cały okres obowiązywania zakazu.

5. Konsekwencje naruszenia

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Naruszenie zakazu konkurencji może skutkować roszczeniami odszkodowawczymi oraz karami umownymi określonymi w umowie. W zależności od umowy, mogą to być poważne konsekwencje finansowe oraz prawne.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Naruszenie zakazu konkurencji przez byłego pracownika może skutkować obowiązkiem zwrotu otrzymanego odszkodowania za przestrzeganie zakazu =. Pracodawca może także żądać naprawienia szkody wynikłej z naruszenia zakazu konkurencji. Ponadto naruszenie zakazu konkurencji podczas trwania stosunku pracy może skutkować również tzw. zwolnieniem dyscyplinarnym.

6. Ważność i egzekwowalność

• Zakaz konkurencji w B2B:
  • Klauzule muszą być proporcjonalne i uzasadnione, aby były egzekwowalne. Nadmiernie restrykcyjne zakazy mogą być uznane za nieważne przez sąd.
• Zakaz konkurencji w umowie o pracę:
  • Musi być wyraźnie określony i zgodny z przepisami Kodeksu pracy. Sądy pracy mogą uznać zakaz za nieważny, jeśli jest zbyt restrykcyjny lub nieproporcjonalny do celu.

Umowa o zakazie konkurencji może okazać się nieważna w kilku kluczowych przypadkach:

1. Nadmierna długość zakazu: Jeśli okres obowiązywania zakazu jest przesadnie długi, sądy mogą uznać go za nadmierny. Na przykład, jeśli zakaz trwa kilka lat po zakończeniu zatrudnienia, może to być uznane za nieproporcjonalne ograniczenie swobody zawodowej pracownika.
2. Niejasny lub zbyt szeroki zakres zakazanych działań: Umowa musi precyzyjnie określać, jakie działania są zakazane. Jeśli klauzula jest zbyt ogólna lub obejmuje działania, które nie mają bezpośredniego związku z działalnością pracodawcy, może zostać uznana za nieważną. Na przykład, zakaz obejmujący całą branżę, w której działa pracownik, zamiast konkretnych konkurencyjnych działań, może być podważony.
3. Brak adekwatnej rekompensaty finansowej: Pracownik powinien otrzymywać odpowiednie odszkodowanie za okres, w którym obowiązuje zakaz konkurencji po zakończeniu zatrudnienia. Jeśli umowa nie przewiduje takiej rekompensaty lub jest ona niższa od tej zastrzeżonej w Kodeksie pracy, sądy mogą uznać zakaz za nieuczciwy i nieważny (albo określić, że odszkodowanie należy się w minimalnej wysokości określonej w przepisach).
4. Znaczące ograniczenie możliwości zawodowych: Jeśli zakaz konkurencji znacząco utrudnia pracownikowi znalezienie nowej pracy lub prowadzenie działalności zawodowej, może być uznany za nadmierny i nieważny. Na przykład, zakaz pracy w całym sektorze, w którym pracownik ma doświadczenie i kwalifikacje, może być uznany za zbyt restrykcyjny.
5. Naruszenie zasad współżycia społecznego i uczciwej konkurencji: Umowa o zakazie konkurencji nie może naruszać podstawowych zasad prawa, takich jak zasady uczciwej konkurencji i współżycia społecznego. Jeśli sądy uznają, że klauzula zakazująca konkurencji jest sprzeczna z tymi zasadami, mogą stwierdzić jej nieważność lub wymusić modyfikację nieuczciwych postanowień.

Jak zakaz konkurencji wpływa na życie prywatne?

Zakaz konkurencji może mieć bezpośredni wpływ na życie prywatne founderów oraz kluczowych pracowników. Oto kilka aspektów, które warto wziąć pod uwagę:

• Rodzina - W niektórych przypadkach zakaz konkurencji może obejmować również najbliższych członków rodziny, takich jak małżonkowie czy dzieci, jeśli angażują się oni w działalność biznesową. Ważne jest, aby zrozumieć, jakie są dokładne postanowienia umowy inwestycyjnej i w jaki sposób mogą one wpływać na możliwości zawodowe członków rodziny. Warto również zadbać o transparentną komunikację zarówno z członkami rodziny jak i inwestorami, aby uniknąć nieporozumień i konfliktów. Jasne przedstawienie swoich planów i zobowiązań może pomóc uniknąć konfliktów. Pamiętać też należy, że w tym przypadku odpowiedzialność foundera czy też pracownika ma charakter gwarancyjny – odpowiada on za działania nie tylko swoje, lecz również osób trzecich.
• Hobby - Zakaz konkurencji może również wpływać na hobby założycieli i pracowników. Jeśli ich pasje są związane z działalnością, która mogłaby być uznana za konkurencyjną wobec startupu, lub mogą mieć bezpośredni wpływ na działalność w spółce mogą pojawić się pewne ograniczenia. Nawet jeśli te działania są wykonywane w ramach czasu wolnego, mogą one wpłynąć na skupienie i zaangażowanie założyciela w rozwój startupu. Dlatego ważne jest, aby założyciele dokładnie przemyśleli swoje zaangażowanie w inne projekty i hobby, aby uniknąć naruszenia zakazu konkurencji. Na przykład, osoba zaangażowana w startup technologiczny może być zobowiązana do rezygnacji z udziału w projektach open-source, które mogłyby konkurować z produktami startupu.

Podsumowanie

Klauzula zakazu konkurencji ma na celu ochronę interesów inwestora, pracodawcy oraz jest istotnym narzędziem ochrony interesów przedsiębiorstwa i musi być formułowana z uwzględnieniem przepisów i zasad obowiązujących w danej sytuacji prawnej. Może mieć decydujący i znacząco wpływać na codzienne życie, wybory zawodowe i pasje pracowników, ale też founderów oraz ich rodziny=. Prawidłowo sformułowana i wdrożona klauzula może znacząco przyczynić się do stabilności operacyjnej firmy oraz zabezpieczenia jej tajemnic handlowych i know-how. Niemniej jednak, jej implementacja wymaga starannego przemyślenia, proporcjonalności i zgodności z obowiązującymi przepisami prawnymi. Dlatego ważne jest, aby dokładnie przeanalizować zapisy takiej klauzuli i rozważyć jej potencjalny wpływ na różne aspekty życia prywatnego i zawodowego.

W LAWMORE przygotowaliśmy checklistę zgodnego z prawem korzystania z AI

W dzisiejszych czasach narzędzia oparte na sztucznej inteligencji (AI) oferują ogromne korzyści, jednak ich użycie wiąże się również z ryzykami prawnymi, które muszą być odpowiednio zidentyfikowane i zarządzane. Jednym ze sposobów, które może pomóc w zarządzaniu ryzykiem, jest używanie narzędzi do autodiagnozy, takich jak nasza checklista.

AI może wiązać się z utratą poufności danych. Brak regularnych aktualizacji i nadzoru nad AI może z kolei prowadzić do niezgodności z aktualnymi przepisami. Skutki błędów AI są trudne do przypisania, co komplikuje kwestie odpowiedzialności prawnej. Międzynarodowy transfer danych wiąże się z dodatkowymi wymogami prawnymi, takimi jak zgodność z RODO. Tych aspektów jest wiele więcej.

Nasza checklista pomaga zidentyfikować te ryzyka i wdrożyć odpowiednie procedury ochronne, zapewniając zgodność z przepisami i minimalizując potencjalne konsekwencje prawne.

Co obejmuje treść checklisty:

• Wprowadzenie
• Kluczowe pytania
• Polityka AI w firmie
• AI a RODO
• AI a IT
• AI a dział kreatywny
• AI a HR
• AI a działalność lecznicza

Checklista jest do pobrania tutaj: link

W obliczu ostatnich wydarzeń, w których Rafał Brzoska padł znowu ofiarą technologii deepfake, nasuwa się pytanie o regulacje dotyczące tej technologii. Deepfake, wykorzystując sztuczną inteligencję do tworzenia realistycznych, lecz fałszywych treści, staje się coraz większym zagrożeniem. Odpowiedzią na to wyzwanie może być AI Act, który wprowadza konkretne zasady dotyczące przejrzystości i odpowiedzialności za treści generowane przez AI. Przeanalizujmy, jakie regulacje wprowadza prawo Unii Europejskiej i jakie mają one znaczenie w kontekście ochrony przed nadużyciami związanymi z technologią deepfake.

AI Act a deepfake

▪ Obowiązki w zakresie przejrzystości (artykuł 50)Dostawcy systemów AI, które generują treści w postaci syntetycznych dźwięków, obrazów, wideo lub tekstu, muszą zapewnić, aby wyniki tych systemów były oznakowane jako sztucznie wygenerowane lub zmanipulowane (z wyjątkami). Operatorzy, którzy nie przestrzegają tych obowiązków, mogą być narażeni na surowe kary.▪ Kary za naruszenia (artykuł 99)Artykuł ten przewiduje szereg kar za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących AI. Na dostawców i podmioty stosujące, którzy nie spełniają obowiązków przejrzystości, mogą być nałożone kary pieniężne w wysokości do 15 000 000 EUR lub do 3% całkowitego rocznego światowego obrotu z poprzedniego roku obrotowego, w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa.▪Kim są dostawcy i podmioty stosująceJednakże zgodnie z AI Act ww. odpowiedzialność pieniężną ponoszą dostawcy i podmioty stosujące. Kim oni są? „Podmiot stosujący” oznacza osobę fizyczną lub prawną, organ publiczny, agencję lub inny podmiot, które wykorzystują system AI, nad którym sprawują kontrolę (z wyjątkiem sytuacji, gdy system AI jest wykorzystywany w ramach osobistej działalności pozazawodowej). Z kolei „dostawca” oznacza osobę fizyczną lub prawną [...] lub inny podmiot, które rozwijają system AI lub model AI ogólnego przeznaczenia lub zlecają rozwój systemu AI lub modelu AI ogólnego przeznaczenia oraz które – odpłatnie lub nieodpłatnie – pod własną nazwą lub własnym znakiem towarowym wprowadzają do obrotu lub oddają do użytku system AI.Jak to zatem wygląda z Meta?

Rola Mety jako platformy hostującej treści AI

▫ Dyrektywa o handlu elektronicznym (2000/31/WE):Facebook, jako platforma hostingowa, może korzystać z ograniczenia odpowiedzialności na mocy art. 14 dyrektywy, pod warunkiem że nie ma wiedzy o nielegalnej działalności lub informacji oraz działa szybko, aby usunąć lub zablokować dostęp do takich informacji po uzyskaniu wiedzy o ich nielegalnym charakterze.▫ Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych (RODO):Wizerunek jest daną osobową. W sytuacji, gdy treści generowane przez AI naruszają wizerunek (np. deepfake), Meta musi przestrzegać przepisy RODO, które chronią dane osobowe obywateli UE.▫ Akt o Usługach Cyfrowych (Digital Services Act):DSA wprowadza nowe obowiązki dla platform internetowych dotyczące przejrzystości i odpowiedzialności za treści publikowane na ich stronach, w szczególności Meta musi mieć wdrożone mechanizmy przeciwdziałania dezinformacji, w tym treści generowanych przez AI (wręcz DSA wskazuje, że platforma powinna dostosować procesy moderowania treści, aby zapewnić szybkość i jakość rozpatrywania zgłoszeń).Trudno być tu czarno-białym. Z jednej strony nadmiar przepisów jest problematyczny, ale kiedy sytuacja jest poważna, okazuje się, że taki system prawny nie jest aż tak zły.Obraz herbinisaac z Pixabay

Fundacja rodzinna to instytucja prawna, której głównym celem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym i zabezpieczenie jego sukcesji na kolejne pokolenia. Przed podjęciem decyzji o utworzeniu fundacji rodzinnej należy przeanalizować wady i zalety założenia fundacji rodzinnej w Polsce.

Korzyści i ograniczenia fundacji rodzinnej:

Fundacja rodzinna korzyści:

1. Ochrona majątku: Fundacja rodzinna umożliwia skuteczną ochronę majątku przed nieprzewidzianymi zdarzeniami, takimi jak rozwód czy problemy finansowe członków rodziny.
2. Planowanie spadkowe: Umożliwia precyzyjne zaplanowanie podziału majątku między spadkobierców, co może pomóc w uniknięciu konfliktów rodzinnych.
3. Podtrzymanie tradycji rodzinnych: Fundacja rodzinna może być użyta do promowania i kontynuowania rodzinnych tradycji oraz wartości.
4. Optymalizację obciążeń podatkowych: W polskim systemie prawnym fundacje rodzinne zyskują na znaczeniu, gdyż pozwalają na optymalizację obciążeń podatkowych, co jest szczególnie istotne w kontekście przekazywania majątku na kolejne pokolenia.

Fundacja rodzinna wady:

1. Koszty administracyjne: Prowadzenie fundacji rodzinnej wiąże się z kosztami administracyjnymi, które mogą być wysokie w zależności od jej struktury i wielkości majątku.
2. Skomplikowane przepisy prawne: Zarządzanie fundacją rodzinną wymaga znajomości skomplikowanych przepisów prawnych, co może wymagać zatrudnienia specjalistów, takich jak prawnicy czy doradcy podatkowi.
3. Brak elastyczności: W niektórych przypadkach fundacja rodzinna może ograniczać elastyczność zarządzania majątkiem, co może być problematyczne w dynamicznie zmieniających się warunkach rynkowych.
4. Ograniczona dostępność środków: Część majątku w fundacji rodzinnej może być trudniej dostępna dla członków rodziny, co może ograniczać ich swobodę finansową.

Analiza Ryzyka i Korzyści Związanych z Fundacją Rodzinną

Jakie są ryzyka związane z prowadzeniem fundacji rodzinnej?

Prowadzenie fundacji rodzinnej, jak każda działalność, wiąże się z pewnymi ryzykami. Analiza kosztów i korzyści powinna uwzględniać zarówno potencjalne zagrożenia, jak i korzyści, aby móc odpowiednio zarządzać fundacją. Oto niektóre z głównych ryzyk:

1. Ryzyko finansowe: Zarządzanie funduszami fundacji wymaga ostrożności i odpowiedniego planowania. Niewłaściwe inwestycje lub zarządzanie mogą prowadzić do strat finansowych.
2. Ryzyko zarządzania: Fundacje rodzinne często zależą od zarządzania przez członków rodziny, co może prowadzić do konfliktów interesów, nieefektywności lub braku profesjonalizmu w prowadzeniu organizacji.
3. Ryzyko prawne: Fundacje muszą przestrzegać przepisów prawa, zarówno krajowego, jak i międzynarodowego. Niezgodność z przepisami może skutkować sankcjami prawnymi i finansowymi.
4. Ryzyko reputacyjne: Każdy skandal lub negatywna opinia dotycząca działalności fundacji może wpłynąć na jej wizerunek i zaufanie publiczne.

Wady i zalety założenia fundacji rodzinnej w Polsce

Ocena efektywności fundacji rodzinnej w Polsce ma swoje wady i zalety. Do zalet należy możliwość efektywnego zarządzania majątkiem rodzinnym, co pozwala na jego ochronę i pomnażanie z korzyścią dla przyszłych pokoleń. Fundacja rodzinna umożliwia również lepsze planowanie sukcesji, zapewniając ciągłość działalności i minimalizując ryzyko sporów rodzinnych. Dodatkowo, korzyści podatkowe mogą przynieść istotne oszczędności.

Z drugiej strony, założenie fundacji rodzinnej wiąże się z pewnymi wadami. Proces ten jest skomplikowany i kosztowny, co może stanowić barierę dla mniej zamożnych rodzin. Ponadto, fundacja musi spełniać liczne wymogi prawne i regulacyjne, co generuje dodatkowe koszty i obowiązki administracyjne. Wreszcie, ograniczona elastyczność w zarządzaniu majątkiem fundacji może być postrzegana jako utrudnienie w dostosowywaniu się do zmieniających się warunków rynkowych.

Porównanie z Innymi Formami Organizacji Non-Profit

W porównaniu z innymi formami non-profit, jak stowarzyszenia czy fundacje społeczne, fundacje rodzinne są bardziej zorientowane na interesy i cele konkretnej rodziny, co może ograniczać ich uniwersalność, ale zwiększać ich skuteczność w realizacji konkretnych przedsięwzięć.

Krytyczna Analiza Modelu Biznesowego Fundacji Rodzinnej

Model biznesowy fundacji rodzinnej opiera się na długofalowym planowaniu i zarządzaniu majątkiem. Jest to efektywne, gdy zaangażowanie rodziny jest wysokie i skoncentrowane na trwałej zmianie społecznej, ale wymaga również solidnych kompetencji zarządczych i strategicznego planowania.

Czy Warto Założyć Fundację Rodzinną?

Decyzja o założeniu fundacji rodzinnej powinna być poprzedzona dogłębną analizą kosztów i korzyści. Potencjalne korzyści podatkowe i wpływ społeczny muszą być zrównoważone z ryzykiem i kosztami prowadzenia.

Podsumowując, fundacja rodzinna oferuje znaczące korzyści w kontekście zarządzania majątkiem rodzinnym i realizacji celów społecznych, jednakże wiąże się to z poważnymi wyzwaniami, które wymagają odpowiedzialnego podejścia i profesjonalnego zarządzania. Decyzja o jej założeniu powinna być starannie przemyślana, z uwzględnieniem wszystkich za i przeciw.

Przeczytaj również: jak napisać status fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna jest nowym narzędziem w polskim systemie prawnym, które ma na celu m.in. zapewnienie ochrony przed rozdrobnieniem budowanego przez wiele lat majątku firmy rodzinnej powstałego w związku z prowadzoną przez firmę działalnością gospodarczą oraz wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych w firmach rodzinnych w perspektywie wielu pokoleń. Jako autonomiczna jednostka prawna, fundacja rodzinna umożliwia skuteczną ochronę majątku przed potencjalnymi zagrożeniami, jakie mogą wynikać z procesów sukcesyjnych, rozbicia majątkowego między wielu beneficjentów, w tym niepełnoletnich, oraz innych osobistych sytuacji rodzinnych. Jej głównym zadaniem jest zapewnienie, że zasoby rodziny pozostaną nienaruszone i będą mogły być efektywnie wykorzystane zarówno na potrzeby obecnych, jak i przyszłych pokoleń, zwłaszcza w sytuacjach, kiedy nie wszyscy członkowie rodziny chcą aktywnie uczestniczyć w zarządzaniu przedsiębiorstwem rodzinnym.

Krok po kroku: zakładanie polskiej fundacji rodzinnej

Zakładanie fundacji rodzinnej rozpoczyna się od precyzyjnego określenia jej celów. Zalecamy konsultacje prawne przed założeniem polskiej fundacji rodzinnej, aby w sposób zgodny z prawem doprecyzować cele, organizację i zasady działania fundacji rodzinnej i zadbać o zgodność inicjatywy z obowiązującymi przepisami. Następnie, należy opracować projekt oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej oraz wzór statutu polskiej fundacji rodzinnej, który jest jej najważniejszym dokumentem. W statucie obowiązkowo należy określić:

1. nazwę fundacji rodzinnej;
2. siedzibę fundacji rodzinnej;
3. szczegółowy cel fundacji rodzinnej;
4. beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących mu uprawnień;
5. zasady prowadzenia listy beneficjentów;
6. zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta;
7. czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
8. wartość funduszu założycielskiego;
9. zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie;
10. podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji;
11. co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów;
12. zasady zmiany statutu;
13. przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Etapy przygotowań do założenia polskiej fundacji rodzinnej

Ustawa o fundacji rodzinnej wskazuje, że założenie fundacji rodzinnej składa się z kilku głównych etapów:

1. złożenia przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w formie aktu notarialnego (w akcie założycielskim albo w testamencie),
2. sporządzenia statutu fundacji rodzinnej (statut sporządza się w formie aktu notarialnego),
3. przygotowania spisu mienia wniesionego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego,
4. ustanowienia organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut,
5. wniesienia funduszu założycielskiego do fundacji rodzinnej (przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych - w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych - w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie),
6. wpisania fundacji rodzinnej do prowadzonego przez sąd rejestrowy rejestru fundacji rodzinnych.

Sprawdź również: koszt założenia fundacji rodzinnej

Wymagane dokumenty do założenia polskiej fundacji rodzinnej

Do zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych należy załączyć:

• akt założycielski fundacji rodzinnej albo protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu, w którym ustanowiono fundację rodzinną;
• statut fundacji rodzinnej;
• oświadczenie fundatora o wniesieniu mienia na pokrycie funduszu założycielskiego,a w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie -oświadczenie członków zarządu, że fundusz założycielski zostanie wniesiony w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych;
• dowód ustanowienia organów fundacji rodzinnej, z wyszczególnieniem ich składu osobowego, jeżeli skład organów fundacji rodzinnej nie wynika z jej statutu;
• zgody na pełnienie funkcji członka organu fundacji rodzinnej (w przypadku członka zarządu – wraz z jego adresem do doręczeń);
• zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego dotyczące członków zarządu;
• dowód uiszczenia opłaty sądowej (500 zł).

Procedura rejestracji polskiej fundacji rodzinnej

Po zgromadzeniu wszystkich wymaganych przepisami dokumentów, należy złożyć wniosek o wpis fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych. Po złożeniu wniosku, sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa oraz czy dane wskazane we wniosku w zakresie imion, nazwisk, numerów PESEL, nazw lub firm, NIP oraz numeru identyfikacyjnego REGON są prawdziwe. W pozostałym zakresie sąd rejestrowy bada, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym przypadku uzasadnione wątpliwości. Po pozytywnym rozpatrzeniu, fundacja podlega wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych, co jest równoznaczne z uzyskaniem przez fundację rodzinną osobowości prawnej.

Jak przygotować się do założenia fundacji rodzinnej w Polsce?

Przygotowanie do założenia fundacji rodzinnej wymaga nie tylko zgromadzenia wymaganych dokumentów, ale również strategicznego planowania. Warto przeprowadzić analizę potrzeb, które fundacja rodzinna miałaby zaspokajać, a także ocenić potencjalne źródła finansowania. Planowanie finansowe i strategiczne jest niezwykle ważne dla polskiej fundacji rodzinnej, gdyż stanowi podstawę jej stabilności, skuteczności i trwałości.

Planowanie misji i celów polskiej fundacji rodzinnej

Misja fundacji rodzinnej powinna odzwierciedlać wartości i przekonania fundatorów oraz odpowiadać ich realnym potrzebom. Cele powinny być konkretnie sformułowane, mierzalne i osiągalne. Planowanie misji i celów to także moment na zastanowienie się nad długoterminową strategią działania fundacji, co umożliwi jej efektywne i zrównoważone funkcjonowanie w przyszłości.

Statut fundacji rodzinnej to dokument prawny określający cele, zasady działania, strukturę zarządzania oraz sposób dysponowania majątkiem fundacji. W statucie zawarte są informacje dotyczące głównego celu fundacji, który często skupia się na wsparciu członków rodziny, edukacji, kulturze lub działalności charytatywnej. Zawartość i forma statutu fundacji rodzinnej określa także, kto i w jaki sposób może być członkiem fundacji oraz jakie są prawa i obowiązki zarządu i fundatorów. Precyzuje również kryteria i procedury przyjmowania nowych członków oraz rozdysponowywania środków fundacji.

Sprawdź również: fundacja rodzinna kancelaria

Krok po kroku: tworzenie statutu fundacji rodzinnej

1. Określenie celu fundacji: Na początku zdefiniuj, jakie będą główne cele fundacji. Mogą to być cele charytatywne, edukacyjne, naukowe, kulturalne lub inne zgodne z prawem;
2. Wybór nazwy: Wybierz nazwę, która będzie reprezentować działalność i charakter fundacji. Nazwa powinna być unikalna i nie może naruszać praw innych podmiotów;
3. Określenie siedziby: Wskazanie siedziby jest ważne dla kwestii rejestracyjnych oraz prawnych;
4. Wyznaczenie organów fundacji: Określ, jakie organy będą zarządzać fundacją. Najczęściej są to zarząd i rada fundacji. Opisz ich zadania, sposób powoływania oraz kompetencje;
5. Zasady działania: Zdefiniuj, jak będą wyglądały procesy decyzyjne wewnątrz fundacji, w tym sposób podejmowania decyzji, zarządzanie środkami i reprezentacja;
6. Majątek fundacji: Określ, jaki majątek początkowy przekazujesz fundacji oraz zasady jego zarządzania i dysponowania. Wymień źródła finansowania działalności fundacji;
7. Zasady zmiany statutu i rozwiązania fundacji: Określ procedury, jakie należy spełnić, aby zmienić statut lub rozwiązać fundację. Możesz również wskazać, co stanie się z majątkiem fundacji po jej rozwiązaniu;
8. Rejestracja fundacji: Po sfinalizowaniu statutu, dokument należy złożyć w odpowiednim sądzie rejestrowym w celu uzyskania statusu prawnej osobowości;
9. Dopracowanie innych aspektów prawnych: Upewnij się, że statut spełnia wszystkie wymogi prawne, w tym te dotyczące ochrony danych osobowych i przepisów o działalności dobroczynnej;
10. Wdrożenie: Po zarejestrowaniu, fundacja może rozpocząć działalność zgodnie ze swoim statutem i celami.

Jak napisać statut fundacji rodzinnej

O ile statut nie stanowi inaczej, uchwały organów fundacji rodzinnej zapadają bezwzględną większością głosów, a każdemu członkowi przysługuje jeden głos. Głosowania są co do zasady jawne, z możliwością zarządzenia głosowania tajnego na żądanie członka organu. Głosowania natomiast muszą być tajne w sprawach: odwołania członków organów, pociągnięcia ich do odpowiedzialności i w innych sprawach osobowych. Fundacja rodzinna działa na podstawie statutu fundacji (a także regulaminów), które to ustala fundator. W związku z tym ma on niemal nieograniczoną swobodę w zakresie ustalenia zasad działania fundacji , a organy jedynie wykonują jego wolę. Ponadto sam fundator może zostać członkiem zarządu i osobiście sprawować pieczę nad działalnością fundacji rodzinnej. Warto zwrócić uwagę na możliwość uregulowania w statucie podstaw dotyczących przekazania kompetencji fundatora. Statut fundacji może bowiem przewidywać, że w razie śmierci fundatora na jego miejsce wstąpi osoba uprzednio przez niego wyznaczona lub jego spadkobierca. Statut może również upoważnić pozostałe organy fundacji rodzinnej do podjęcia odpowiednich zmian statutu w sytuacji, kiedy fundator nie będzie mógł wykonać swoich uprawnień. Wprowadzenie takich postanowień pozwoli na uniknięcie paraliżu decyzyjnego w fundacji rodzinnej i umożliwi płynną sukcesję. Wymagania prawne dotyczące statutu fundacji rodzinnej określają, że musi on być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Struktura statutu fundacji rodzinnej

Postanowienia ogólne

• Nazwa i siedziba fundacji: Pełna nazwa fundacji oraz adres jej siedziby;
• Cele fundacji: Jasne określenie celów, dla których fundacja została powołana, np. zarządzanie majątkiem rodzinnym, wsparcie członków rodziny, działalność charytatywna;
• Czas trwania fundacji: Określenie, czy fundacja jest powołana na czas określony, czy nieokreślony.

Majątek fundacji

• Źródła majątku: Wskazanie, jakie składniki majątku fundacji wchodzą w jej posiadanie, np. wkłady pieniężne, nieruchomości, akcje;
• Zasady zarządzania majątkiem: Procedury dotyczące inwestowania i dystrybucji majątku, z uwzględnieniem wytycznych fundatora.

Organy fundacji

• Zarząd:
  • Skład zarządu: Minimalna liczba członków, możliwość powołania beneficjentów;
  • Powoływanie i odwoływanie członków zarządu: Dokonywane przez fundatora, a po jego śmierci przez radę protektorów lub zgromadzenie beneficjentów;
  • Okres kadencji: Określenie czasu trwania kadencji członków zarządu;
  • Uprawnienia i obowiązki: Zarząd odpowiada za realizację celów fundacji, zarządzanie bieżącymi sprawami oraz reprezentowanie fundacji na zewnątrz;
  • Zasady wynagradzania: Możliwość wynagradzania członków zarządu za ich pracę, zgodnie z rynkowymi stawkami.
• Rada protektorów (jeśli ustanowiona):
  • Skład rady: Możliwość powołania beneficjentów, ale nie mogą mieć więcej niż połowy głosów;
  • Powoływanie i odwoływanie członków: Dokonywane przez fundatora, a po jego śmierci przez zgromadzenie beneficjentów;
  • Uprawnienia i obowiązki: Nadzór nad działalnością zarządu, kontrola zgodności działań z celami fundacji;
  • Zasady wynagradzania: Możliwość wynagradzania członków rady protektorów.
• Zgromadzenie beneficjentów:
  • Skład zgromadzenia: Beneficjenci wskazani w statucie;
  • Uprawnienia: Podejmowanie kluczowych decyzji dotyczących fundacji, w tym zmian w statucie i likwidacji fundacji;
• Okresowy audyt:
  • Obowiązek audytu: Coroczny audyt przeprowadzany przez niezależnych specjalistów, np. doradców podatkowych, biegłych rewidentów.

Zmiany w statucie fundacji rodzinnej

• Procedura zmiany statutu: Możliwość zmian przez zarząd po śmierci fundatora, z uwzględnieniem bieżącej sytuacji ekonomicznej i prawnej, przy zachowaniu celów fundacji określonych przez fundatora;
• Ochrona założeń fundacji: Zasady zabezpieczające przed zmianami, które mogłyby zniszczyć podstawowe założenia fundacji.

Likwidacja fundacji rodzinnej

• Procedury likwidacji:
  • Oświadczenie fundatora: Notarialne oświadczenie fundatora o rozwiązaniu fundacji;
  • Orzeczenie sądu: W przypadku zarządzania fundacją w sposób oczywiście sprzeczny z jej celami;
  • Uchwała zgromadzenia beneficjentów: Jednomyślna uchwała ze względu na istotną zmianę sytuacji ekonomicznej;
  • Uchwała zarządu: Uchwała zarządu o rozwiązaniu fundacji.

Wytyczne inwestowania majątku fundacji rodzinnej

• Kierunki inwestycji: Wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji w celu jego pomnażania, zgodne z celami fundacji;
• Bezpieczeństwo inwestycji: Zasady minimalizowania ryzyka inwestycyjnego;
• Zrównoważony rozwój: Inwestycje powinny wspierać zrównoważony rozwój i długoterminową stabilność majątku fundacji.

Elementy statutu fundacji rodzinnej

Elementy statutu to konkretne składniki, które muszą być zawarte w statucie fundacji. Przykładowe elementy mogą obejmować:

• Nazwę i siedzibę fundacji;
• Cel fundacji;
• Składniki majątkowe fundacji;
• Zasady zarządzania fundacją;
• Sposób powoływania i odwoływania organów fundacji;
• Prawa i obowiązki członków organów fundacji;
• Sposób reprezentacji fundacji;
• Zasady zmiany statutu.

Przykładowy statut fundacji rodzinnej

Jak dostosować statut fundacji rodzinnej do potrzeb i celów?

Dostosowanie statutu fundacji rodzinnej do potrzeb i celów fundacji wymaga przemyślanej strategii. Pierwszym krokiem jest precyzyjne zdefiniowanie celów fundacji, które powinny odzwierciedlać wartości i aspiracje założycieli. Następnie należy określić strukturę zarządzania fundacją, w tym role i odpowiedzialności członków zarządu oraz zasady podejmowania decyzji. Ważne jest również, aby uwzględnić mechanizmy zapewniające przejrzystość finansową i operacyjną, takie jak regularne audyty i sprawozdania. Konieczne jest przewidzenie zasad zmiany statutu, umożliwiających elastyczne dostosowanie do zmieniających się okoliczności i potrzeb.

Wymagania prawne dotyczące statutu fundacji rodzinnej

Wszystkie fundacje rodzinne muszą działać zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. Statut fundacji rodzinnej powinien zawierać zapisy zgodne z prawem o fundacjach, w tym o ochronie danych osobowych, przepisach podatkowych oraz zasadach działalności charytatywnej. Zawartość i forma statutu fundacji rodzinnej Statut fundacji rodzinnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego i zawierać wszystkie wymagane elementy, takie jak nazwa i siedziba fundacji, cele, zasady zarządzania majątkiem, organy fundacji, procedury zmiany statutu oraz likwidacji fundacji. Statut powinien być precyzyjny i jasny, aby uniknąć wszelkich nieporozumień w przyszłości.

Cena otwarcia fundacji rodzinnej

Koszty początkowe związane z utworzeniem fundacji rodzinnej zgodnie z UoFR, opłata stała, którą pobiera się od zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych wynosi 500 zł. Przy czym należy pamiętać, że jeżeli wniosek o rejestrację fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych będzie składany przez pełnomocnika, wówczas należy mieć na uwadze konieczność poniesienia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.Szacunkowy budżet na założenie fundacji rodzinnej powinien uwzględniać nie tylko koszty prawników i doradców, ale także inne potencjalne wydatki, takie jak opłaty rejestracyjne, koszty administracyjne oraz ewentualne opłaty notarialne. Planowanie budżetu na założenie fundacji rodzinnej jest kluczowym krokiem, który pomoże uniknąć nieprzewidzianych wydatków i zapewni płynny proces tworzenia fundacji.W kontekście kosztów założenia fundacji rodzinnej, warto podkreślić, że wartość mienia wnoszonego na fundusz założycielski nie może być niższa niż 100 000 zł. Jest to minimalna kwota wymagana przez prawo, aby fundacja rodzinna mogła zostać utworzona. Co więcej, zgodnie z ustawą, w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim, wniesienie funduszu założycielskiego musi nastąpić przed wpisaniem fundacji do rejestru fundacji rodzinnych. Oznacza to, że przed formalnym zarejestrowaniem fundacji, konieczne jest wniesienie odpowiedniego wkładu majątkowego, który stanowi podstawę jej działalności.Kolejnym obowiązkowym kosztem, który pojawia się przy rejestracji fundacji rodzinnej jest opłata w wysokości 30 zł od każdego wniosku do Krajowego Rejestru Karnego w celu wydania zaświadczenia o niekaralności każdej osoby, która ma zostać członkiem zarządu lub rady nadzorczej fundacji rodzinnej.Ponadto trzeba pamiętać, że jeżeli wniosek o rejestrację czy też wniosek o wydanie zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego, będzie składany do sądu przez pełnomocnika, wówczas powstanie konieczność uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Sprawdź również: fundacja rodzinna doradztwo

Opłaty za zakładanie fundacji rodzinnej

Poza opłatami związanymi z samą rejestracją fundacji rodzinnej należy liczyć się z kosztami wynikającymi ze sporządzeniem aktu notarialnego czy testamentu. Koszty te jednak są ograniczane poprzez maksymalne stawki taksy notarialnej.Procedura zakładania fundacji rodzinnej pozostawia fundatorowi swobodę w określaniu, w jaki sposób fundacja rodzinna będzie funkcjonować, pozwalając na szczegółowe określenie zależności pomiędzy organami fundacji rodzinnej, a nawet wyznaczyć kierunek przyszłych inwestycji.

Koszty formalności przy tworzeniu fundacji rodzinnej

W celu utworzenia fundacji rodzinnej, w pierwszej kolejności należy złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej, które zamieszcza się w akcie założycielskim lub w testamencie. Oba wyżej wymienione dokumenty należy sporządzić w formie aktu notarialnego.

Opłaty notarialne i administracyjne przy zakładaniu fundacji rodzinnej

Kolejnym krokiem jest przygotowanie, również w akcie notarialnym, statutu fundacji rodzinnej, który określa zasady funkcjonowania tego podmiotu. Ustalenie treści statutu należy wyłącznie do fundatora (lub fundatorów – jeżeli jest więcej niż jeden), a przygotowując ten dokument należy zadbać o to, by znalazły się w nim wymagane ustawą elementy.Jeśli chodzi o koszty związane z sporządzeniem aktu założycielskiego jak i statutu, to obecnie obserwuje się dwie praktyki stosowane przez notariuszy.Pierwsza z nich polega na przygotowaniu przez notariusza aktu założycielskiego i statutu w jednym akcie notarialnym, co wiąże się z zapłatą jednej taksy notarialnej. Druga praktyka przyjęta przez notariuszy polega na traktowaniu obu dokumentów jako oddzielne przez co w takim wypadku jesteśmy obciążeni podwójną opłatą notarialną.Przy wyliczaniu taksy notarialnej, należy wziąć pod uwagę dwie kwestie:

• Notariusz, ustalając wysokość pobieranych opłat, działa na podstawie rozporządzenia w którym zostały wskazane maksymalne stawki, jakie notariusz może pobrać z tytułu prowadzonych czynności notarialnych. Co do zasady wysokość opłaty notarialnej jest uzależniona od wartości dokonywanej czynności, tj. np. uchwalenia statutu fundacji rodzinnej.
• Fundator zobowiązany jest wnieść do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie.

• Podatek od towarów i usług VAT (stawka 23% pobierana od opłaty za wypis aktu notarialnego).

Natomiast, jeżeli notariusz nie przygotuje aktu założycielskiego i statutu fundacji rodzinnej w jednym dokumencie, należy przygotować się na konieczność poniesienia dwóch opłat, które łącznie, przy założeniu wniesienia funduszu założycielskiego w wysokości 100.000 zł, mogą wynieść nawet do 3.000 zł.

Koszty prawnicze i doradcze związane z tworzeniem fundacji rodzinnej

Koszty prawnicze i doradcze związane z tworzeniem fundacji rodzinnej mogą różnić się w zależności od wielu czynników, takich jak zakres potrzebnej pomocy prawnej, lokalizacja, rozmiar i cel fundacji, jak również złożoność jej struktury prawnej. Tworzenie statutu, który spełnia wymogi prawne i jednocześnie odzwierciedla cele fundacji, jest kluczowym elementem, który może wymagać wsparcia doświadczonych prawników i doradców. Ustanowienie fundacji rodzinnej może wiązać się z koniecznością skonsultowania się z doradcą podatkowym, aby zoptymalizować korzyści podatkowe wynikające z jej działalności.

Współczesna gospodarka opiera się na innowacjach technologicznych, które napędzają rozwój przemysłu informatycznego. W dynamicznie rozwijającej się branży technologii informacyjnych, prawa własności intelektualnej odgrywają bardzo istotną rolę w ochronie innowacji. Każdego dnia powstają nowe aplikacje, systemy oraz innowacyjne rozwiązania, które kształtują naszą rzeczywistość, przez co zapewnienie odpowiednich mechanizmów ochronnych dla twórców i firm stawiających na innowacyjność staje się nie tylko priorytetem, ale wręcz koniecznością. Prawa własności intelektualnej obejmują szerokie spektrum, od patentów na nowatorskie wynalazki, przez prawa autorskie chroniące oprogramowanie, po znaki towarowe zabezpieczające markę i renomę firm. Bez odpowiednich mechanizmów ochronnych, innowacyjne firmy mogłyby nie być w stanie czerpać pełnych korzyści z owoców swojej pracy, co mogłoby hamować postęp technologiczny.

Poznaj naszą ofertę:obsługa prawna IT

Co wchodzi w zakres praw własności intelektualnej dla programistów?

Własność intelektualna w odniesieniu do programistów to przede wszystkim prawa autorskie do programów komputerowych, ale też know-how, czy nawet wynalazki wspomagane komputerowo (sam program komputerowy jako taki już nie). Pamiętajmy, że kod źródłowy, algorytmy czy inne informacje techniczne mogą być chronione jako tajemnica przedsiębiorstwa. Jeżeli zaś będą utrwalone już w konkretnej postaci, również być może jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Dodatkowo, w przypadku szczególnie oryginalnej nazwy np. aplikacji być może możliwa byłaby jej rejestracja jako znaku towarowego.

Programiści często korzystają z kombinacji różnych form ochrony własności intelektualnej, aby zapewnić kompleksową ochronę swoich produktów. Należy również pamiętać, jako programista, także o respektowaniu praw innych. Oznacza to, że należy być świadomym ograniczeń w korzystaniu z cudzych programów, bibliotek czy fragmentów kodu.

Prawa autorskie na oprogramowanie

Oprogramowanie komputerowe podlega ochronie prawnoautorskiej na podobnych zasadach jak utwory literackie. Kluczowe aspekty tej ochrony obejmują:

• zakres ochrony - np. prawo autorskie nie obejmuje ochrony idei i zasad będących podstawą programu, ale ochronie już mogą podlegać chociażby graficzne interfejsy użytkownika w aplikacjach,
• prawa majątkowe, które obejmuję prawo do zwielokrotniania programu, wprowadzania zmian oraz rozpowszechniania. Te prawa pozwalają twórcy kontrolować wykorzystanie i dystrybucję oprogramowania,
• licencjonowanie, czyli sytuacja, w której korzystanie z oprogramowania wymaga uzyskania licencji od uprawnionego podmiotu,
• ochrona prawna. Naruszenie praw autorskich do programu może skutkować odpowiedzialnością cywilną i karną,
• Bazy danych. W kontekście programów komputerowych możemy tez mówić o bazach danych, np. jako elemencie programu, jeśli stanowią integralną część jego struktury, albo jako odrębny przedmiot ochrony, jeśli spełniają kryteria twórczości lub są chronione prawem sui generis do baz danych.

Warto pamiętać, że ochrona prawnoautorska powstaje automatycznie w momencie stworzenia programu, bez konieczności rejestracji. Co ważne, dla skutecznego przeniesienia praw majątkowych wymagana jest forma pisemna umowy.

Pamiętajmy też, że ochrona programu komputerowego w świetle przepisów prawa autorskiego ma pewne praktyczne ograniczenia. Chociażby w zakresie braku ochrony prawnej funkcjonalności oprogramowania.

Ochrona własności intelektualnej w IT jest niezbędna dla zabezpieczenia innowacji i konkurencyjności na rynku.

Ważne jest nie tylko zapewnienie przeniesienia lub ochrony w umowach (w zależności od tego, po czyjej stronie jesteśmy), ale również ustalenie procedury w przypadku zakończenia umowy, wprowadzenie obowiązku zachowania poufności czy wprowadzenie zakazu konkurencji.

Licencje w branży IT są nieodzownym narzędziem ochrony praw własności intelektualnej, zapewniającym twórcom oprogramowania kontrolę nad sposobem korzystania z ich produktów. Np. licencje open source, umożliwiają swobodny dostęp do kodu źródłowego, co sprzyja innowacjom i współpracy w społeczności deweloperów. Decyzja o korzystaniu z rozwiązań open source może przynieść korzyści w postaci obniżenia kosztów i przyspieszenia rozwoju, choć może wiązać się również z pewnymi ograniczeniami, takimi jak konieczność udostępniania własnych modyfikacji. Z perspektywy biznesowej, odpowiednie umowy licencyjne mogą zwiększyć wartość produktów IT, minimalizować ryzyko prawne i wspierać innowacje poprzez jasno określone prawa i obowiązki stron.

Licencje open source

Licencje open source to specjalne rodzaje licencji, które zwykle pozwalają użytkownikom na swobodne korzystanie, modyfikowanie i rozpowszechnianie oprogramowania, choć zakres tych uprawnień lub też narzuconych nakazów może się różnić w zależności od konkretnej licencji. Głównym celem tych licencji jest wspieranie współpracy i dzielenie się wiedzą w społeczności programistów.

Licencje te, to często narzędzia wspierające rozwój oprogramowania w sposób otwarty i transparentny, które umożliwiają użytkownikom m.in. poprawianie programów i dostosowywanie ich do własnych potrzeb. Wybierając odpowiednią licencję open source, można korzystać z licznych korzyści płynących z tego modelu, jednocześnie wspierając społeczność programistyczną.

W przypadku licencji open source, kod źródłowy oprogramowania zwykle jest dostępny publicznie. Każdy może go zobaczyć, zmienić i udostępnić innym. Dzięki temu programy open source są często rozwijane przez wielu programistów na całym świecie, co prowadzi do szybszych usprawnień i napraw błędów. Ale też konkretny rodzaj licencji może pozwalać na pewien rodzaj kontroli nad dystrybucją kodu, wszystko zależy od tego jaką licencję wybierzesz dla projektu.

Zobacz więcej: czym jest licencja Open Source

Umowy licencyjne

Umowa licencyjna jest kluczowym narzędziem prawnym w branży technologii informacyjnych regulującym zasady korzystania z oprogramowania lub innych produktów stanowiących utwory. Dzięki umowie licencyjnej, twórcy i/lub właściciele praw autorskich mogą kontrolować sposób, w jaki ich produkty są używane przez innych, a dodatkowo zachowują możliwość udzielenia licencji również na rzecz innych podmiotów (w przypadku licencji niewyłącznej).

Umowa licencyjna to dokument, w którym właściciel praw autorskich (licencjodawca) udziela innej stronie (licencjobiorcy) prawa do korzystania z oprogramowania lub innego utworu zgodnie z określonymi warunkami. Umowa ta nie przenosi własności, a jedynie daje licencjobiorcy określone uprawnienia.

Umowy licencyjne mogą przyjmować różne formy w zależności od charakteru praw autorskich oraz celów biznesowych stron. Również w zależności od przyjętego kryterium podziału, rodzaje tych licencji mogą się różnić. Do najczęściej spotykanych rodzajów należą:

• Licencja wyłączna – licencjodawca udziela licencjobiorcy wyłącznego prawa do korzystania z utworu, rezygnując jednocześnie z możliwości udzielania identycznej licencji innym podmiotom.
• Licencja niewyłączna – licencjodawca może udzielić praw do korzystania z utworu kilku licencjobiorcom jednocześnie.
• Sublicencja – licencjobiorca może udzielać dalszych licencji innym podmiotom, zazwyczaj za zgodą licencjodawcy, która jest udzielana na piśmie pod rygorem nieważności.
• Licencja czasowa – licencja udzielana na określony czas.
• Licencja terytorialna – ogranicza prawa licencjobiorcy do korzystania z utworu na określonym obszarze geograficznym.
• Czy wspominane już wcześniej licencje open source

Aby umowa licencyjna była skuteczna i zrozumiała, powinna zawierać kilka kluczowych elementów:

• Definicje i zakres licencji – precyzyjne określenie, jakie prawa są udzielane oraz w jakim zakresie.
• Warunki finansowe – sposób wynagradzania licencjodawcy, np. poprzez opłaty licencyjne lub inne formy płatności, np. jednorazowa.
• Czas trwania umowy – określenie okresu obowiązywania licencji.
• Obowiązki i prawa stron – jasno sprecyzowane obowiązki i prawa zarówno licencjodawcy, jak i licencjobiorcy.
• Ograniczenia i wyłączenia – wszelkie ograniczenia dotyczące korzystania z utworu oraz wyłączenia odpowiedzialności.
• Kary umowne - określenie sankcji za naruszenie warunków umowy, które mają na celu zapewnienie przestrzegania postanowień umowy i ochronę interesów stron.
• Zasady rozwiązania umowy – procedury i warunki rozwiązania umowy przez którąkolwiek ze stron.
• Ochrona tajemnicy handlowej – zabezpieczenia dotyczące poufności.

Umowa licencyjna ma kluczowe znaczenie zarówno dla licencjodawcy, jak i licencjobiorcy. Dla licencjodawcy jest to sposób na monetyzację swoich innowacji, rozszerzenie rynku oraz budowanie współpracy z innymi podmiotami. Dla licencjobiorcy możliwość dostępu do cennych technologii i zasobów, które mogą znacząco przyczynić się do rozwoju jego działalności.

Ponadto, dobrze skonstruowana umowa licencyjna minimalizuje ryzyko sporów prawnych i nieporozumień, chroniąc interesy obu stron. W kontekście prawnym, umowa taka stanowi solidne narzędzie w egzekwowaniu praw własności intelektualnej oraz zapewnia przestrzeganie ustalonych warunków korzystania z IP.

Prawa własności przemysłowej

Prawo własności przemysłowej oraz prawo autorskie to dwa kluczowe filary systemu ochrony własności intelektualnej. Choć oba te obszary mają na celu ochronę twórczości intelektualnej, ich zastosowanie, zakres i mechanizmy ochrony znacznie się różnią. W sektorze IT, zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla skutecznego zarządzania własnością intelektualną.

Prawo własności przemysłowej w IT

Prawo własności przemysłowej obejmuje ochronę wynalazków, znaków towarowych, wzorów przemysłowych oraz oznaczeń geograficznych. W kontekście IT, najważniejsze aspekty to patenty i znaki towarowe.

• Patenty: W sektorze IT patenty chronią innowacyjne rozwiązania techniczne, przy spełnieniu dodatkowych przesłanek. Uzyskanie patentu zapewnia wyłączne prawo do korzystania z wynalazku przez określony czas (zazwyczaj 20 lat). Aby otrzymać patent, wynalazek musi być nowy, posiadać poziom wynalazczy oraz być przemysłowo stosowalny.
• Znaki towarowe: Mogą to być znaki graficzne, słowne, ale też przestrzenne czy pozycyjne. Znaku pozwalają nam na identyfikację i odróżnienie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od innych. W IT znaki towarowe są kluczowe dla budowania marki i rozpoznawalności produktów, takich jak nazwy oprogramowania czy firm.

Rejestracja znaku towarowego jest stosunkowo nieskomplikowana. Można jej dokonać online, a wybór zakresu ochrony może być krajowy (Urząd Patentowy RP), unijny (EUIPO) lub międzynarodowy (WIPO). Zarejestrowany znak towarowy zapewnia wyłączne prawo do jego komercyjnego używania w określonych klasach i na wybranym terytorium.

Zobacz więcej: rejestracja znaków towarowych w startupie

• Wzory przemysłowe: chronią estetyczny wygląd produktu, czyli jego kształt, wzór, kolorystykę i inne cechy wizualne. W sektorze IT, wzory przemysłowe mogą dotyczyć wyglądu urządzeń elektronicznych, interfejsów użytkownika, ikon aplikacji i innych elementów graficznych.

Kluczowe różnice między prawem własności przemysłowej a prawem autorskim

• Przedmiot ochrony: Prawo autorskie chroni utwory będące przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, takie jak dzieła literackie, muzyczne, plastyczne, fotograficzne, audiowizualne oraz programy komputerowe. Z kolei, prawo własności przemysłowej obejmuje ochroną wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne i topografie układów scalonych
• Procedura uzyskiwania ochrony: Ochrona w ramach prawa własności przemysłowej (patenty, znaki towarowe) wymaga formalnej rejestracji i spełnienia określonych kryteriów, takich jak nowość czy poziom wynalazczy. Z kolei prawo autorskie chroni utwory oraz twórców z mocy prawa od momentu ich stworzenia, bez konieczności rejestracji.
• Zakres ochrony: Prawo autorskie chroni formę wyrażenia utworu, ale nie idee czy koncepcje. Prawo własności przemysłowej może chronić zarówno formę, jak i funkcjonalność (np. w przypadku wynalazków).

Naruszenie praw autorskich

Naruszenie praw autorskich ma miejsce, gdy ktoś bez zezwolenia wykorzystuje utwór chroniony prawami autorskimi, do którego prawa posiada inna osoba lub podmiot. W sektorze IT naruszenia te mogą dotyczyć różnych elementów i zakresu, przykładowo:

• Piractwo oprogramowania, czyli nieautoryzowane kopiowanie, pobieranie i dystrybucja oprogramowania bez odpowiednich licencji to najczęstsza forma naruszenia praw autorskich w IT. Może obejmować zarówno pobieranie z nielegalnych źródeł, jak i dystrybucję tzw. pirackich kopii.
• Nieautoryzowane użycie licencji, czyli używanie oprogramowania na większej liczbie urządzeń niż jest to dozwolone przez licencję jest także formą naruszenia praw autorskich.
• Wykorzystanie kodu open source bez zgodności z licencją, czyli korzystanie z niego bez przestrzegania warunków wybranej licencji (np. GPL, MIT), co może prowadzić do naruszenia.
• Naruszenie praw do interfejsów użytkownika, czyli bezprawne kopiowanie designu lub wyglądu interfejsów użytkownika, w tym ikon, układów stron czy elementów graficznych, narusza prawa autorskie twórców tych interfejsów, jeżeli te elementy faktycznie mogą stanowić utwór w rozumieniu prawa autorskiego.
• Naruszenie praw do baz danych, czyli nieautoryzowane kopiowanie i wykorzystywanie baz danych: Tworzenie kopii baz danych lub ich części bez zgody właściciela praw autorskich jest również naruszeniem.

Jak skutecznie chronić własność intelektualną w firmie IT?

Ochrona własności intelektualnej w firmie IT to złożony proces, który wymaga zastosowania różnych narzędzi prawnych oraz strategii zarządzania. Patenty, prawa autorskie, znaki towarowe oraz tajemnice handlowe – o których już wspominaliśmy wcześniej stanowią fundamenty skutecznej ochrony innowacji i kreacji intelektualnych.

Kluczowym elementem jest również zarządzanie ryzykiem IP, które obejmuje:

• Szkolenia pracowników: Edukowanie pracowników na temat znaczenia ochrony IP oraz zasad postępowania z poufnymi informacjami jest kluczowe dla minimalizacji ryzyka naruszeń. Regularne szkolenia i aktualizacje mogą pomóc w utrzymaniu wysokiego poziomu świadomości wśród zespołu.
• Umowy o zachowaniu poufności (NDA): Pracownicy, partnerzy biznesowi i inni współpracownicy powinni podpisywać umowy NDA, które zobowiązują ich do zachowania poufności w odniesieniu do informacji chronionych tajemnicą handlową.
• Polityka dotycząca praw autorskich: Firmy powinny mieć jasno określoną politykę dotyczącą praw autorskich, która reguluje kwestie związane z tworzeniem i wykorzystywaniem materiałów chronionych prawami autorskimi w firmie.
• Monitorowanie naruszeń: Regularne monitorowanie rynku i działań konkurencji pozwala na szybkie wykrywanie potencjalnych naruszeń IP. Wykorzystanie narzędzi do monitorowania znaków towarowych i patentów może ułatwić ten proces.
• Egzekwowanie praw: W przypadku naruszenia własności intelektualnej ważne jest, aby działać szybko i zdecydowanie. Może to obejmować wysyłanie pism ostrzegawczych, prowadzenie negocjacji w celu rozwiązania sporu lub, w ostateczności, podejmowanie działań prawnych. Współpraca z doświadczonymi specjalistami może znacząco zwiększyć skuteczność ochrony własności intelektualnej. Pomogą oni w procesach rejestracji, monitorowania i egzekwowania praw IP.

Tylko kompleksowe podejście do ochrony własności intelektualnej pozwoli firmom IT na efektywne zabezpieczenie swoich kluczowych aktywów i osiągnięcie sukcesu na konkurencyjnym rynku

Jakie są konsekwencje naruszenia praw własności intelektualnej w IT?

Naruszenie praw własności intelektualnej może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak:

• Straty Finansowe: Naruszenia praw własności intelektualnej mogą prowadzić do ogromnych strat finansowych dla firm. Straty te wynikają z utraty przychodów ze sprzedaży, kosztów związanych z procesami sądowymi oraz utraty wartości marki.
• Zmniejszenie Inwestycji w Badania i Rozwój: Firmy technologiczne inwestują znaczne środki w badania i rozwój (B+R). Naruszenia PWI mogą zniechęcać do takich inwestycji, ponieważ firmy mogą obawiać się, że ich innowacje zostaną szybko skopiowane bez odpowiedniej rekompensaty finansowej. W efekcie może to prowadzić do spowolnienia tempa innowacji i postępu technologicznego.
• Koszty Ochrony: Firmy muszą inwestować znaczne środki w ochronę swoich praw własności intelektualnej. Obejmuje to zarówno koszty prawne, jak i koszty związane z technologicznymi środkami zabezpieczającymi przed piractwem i nieautoryzowanym dostępem. Te wydatki mogą obciążać budżety firm, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw.
• Odpowiedzialność karna: W niektórych przypadkach, szczególnie przy dużej skali naruszeń, mogą zostać nałożone sankcje karne, w tym grzywny, kary ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności.
• Utrata Zaufania: Zaufanie konsumentów do firm technologicznych jest kluczowe. Naruszenia PWI mogą prowadzić do utraty zaufania, szczególnie gdy użytkownicy końcowi stają się ofiarami pirackiego oprogramowania zawierającego złośliwe oprogramowanie. Takie sytuacje mogą obniżyć wiarygodność marki i zniechęcać klientów do korzystania z jej produktów w przyszłości.

Wraz z szybkim tempem rozwoju systemów sztucznej inteligencji (AI) pojawiają się istotne pytania dotyczące odpowiedzialności: kto odpowiada za szkody wyrządzone przez AI, czy można ubezpieczyć się od szkód wyrządzonych przez AI? Aspekty te, omawiamy oczywiście mając na względzie podejście UE.

Przede wszystkim podkreśla się, że nie ma potrzeby weryfikacji dobrze działających systemów odpowiedzialności i to przede wszystkim autonomiczne i skomplikowane systemy AI stanowią wyzwanie dla obowiązujących przepisów. Nie jest konieczne nadawanie systemom AI osobowości prawnej, ale złożoność tych technologii może utrudniać przypisanie odpowiedzialności, co można rozwiązać, rozszerzając odpowiedzialność na osoby zaangażowane w cały łańcuch wartości. Ponadto, dochodzą różnice między istniejącymi w poszczególnych państwach członkowskich przepisami w zakresie odpowiedzialności cywilnej. Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za produkty z pewnością wymaga przeglądu i dostosowania do cyfrowego świata, aby zapewnić ochronę konsumentów i pewność prawa w kontekście szkód wyrządzonych przez AI.

Poznaj naszą ofertę: prawnik AI - obsługa prawna LawMore

Prawne aspekty szkód wyrządzonych przez sztuczną inteligencję

Prawne aspekty szkód wyrządzonych przez sztuczną inteligencję mogą obejmować kwestie związane z samym rodzajem szkody (czy będzie ona majątkowa czy nie), czy z przyczyną. Szkody mogą być wynikiem działania człowieka korzystającego z AI jako narzędzia lub mogą wystąpić bez jego bezpośredniego udziału – np. autonomiczny pojazd. Dodatkowo uważa się za stosowne, by skupić się na roszczeniach w ramach odpowiedzialności cywilnej operatora systemu AI jako podmiotu mającego kontrolę nad ryzykiem związanym z takim systemem (co jest porównywalne z ryzykiem kontrolowanym przez właściciela pojazdu). I tak, AI Act opiera się na założeniu, że mogą wystąpić różne rodzaju ryzyka AI (od najbardziej niebezpiecznych systemów po ryzyko minimalne, a właściwie jego brak).

Ubezpieczenie szkód związanych z AI

Pokrycie zobowiązań z tytułu odpowiedzialności jest kluczowe dla sukcesu nowych technologii, produktów i usług oraz budowania zaufania społeczeństwa do tych technologii. Ważne jest, aby społeczeństwo mogło zaufać nowym technologiom, wiedząc, że istnieją solidne zabezpieczenia i odpowiednie regulacje chroniące przed potencjalnymi szkodami. Systemy regulacyjne muszą nie tylko wspierać korzyści oferowane przez AI, ale także zapewniać, że osoby poszkodowane mogą dochodzić swoich roszczeń. Zaznacza się, że to wskazani operatorzy systemów AI obarczonych wysokim ryzykiem powinni posiadać ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

Regulacje prawne dotyczące szkód AI

W Unii Europejskiej trwają prace nad harmonizacją przepisów dotyczących AI, co ma na celu stworzenie spójnych i przejrzystych ram prawnych. Oczywiście chodzi tutaj przede wszystkim o wspominany już AI Act. Parlament Europejski priorytetowo traktuje zapewnienie, aby systemy sztucznej inteligencji w UE były przede wszystkim bezpieczne, przejrzyste, identyfikowalne, niedyskryminujące i przyjazne dla środowiska, z nadzorem ludzkim zapobiegającym szkodliwym skutkom. Pamiętając przy tym, że przepisy dotyczące AI mają jednocześnie wspierać innowacyjność, przy jednoczesnym zachowaniu standardów etycznych i bezpieczeństwa.

Kwestie etyczne AI

Oprócz aspektów prawnych, kwestie etyczne AI odgrywają kluczową rolę w debacie m.in. na temat odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez AI. Etyczne zarządzanie AI wymaga uwzględnienia takich wartości jak przejrzystość, sprawiedliwość, odpowiedzialność i poszanowanie praw człowieka. Kwestie etyczne AI obejmują również dylematy związane z autonomią systemów AI oraz ich wpływem na społeczeństwo.

Bezpieczeństwo technologii AI

Bezpieczeństwo technologii AI to kolejny istotny element, który należy uwzględnić w kontekście odpowiedzialności za szkody. Zapewnienie, że systemy AI są bezpieczne i wolne od błędów, jest kluczowe dla minimalizacji ryzyka. Wymaga to m.in. odpowiednich testów, certyfikacji oraz ciągłego monitorowania i aktualizacji systemów AI.

Sztuczna inteligencja a prawo

Sztuczna inteligencja a prawo to obszar, który dynamicznie się rozwija. Integracja AI z systemem prawnym wymaga przede wszystkim nowego podejścia do wielu tradycyjnych i już funkcjonujących koncepcji prawnych. Sztuczna inteligencja a prawo to nie tylko regulacje dotyczące odpowiedzialności za szkody, ale także przepisy dotyczące ochrony danych, prywatności czy bezpieczeństwa cybernetycznego.

Zagrożenia związane z AI

Potencjalne zagrożenia obejmują nie tylko szkody fizyczne czy majątkowe, ale także kwestie takie jak dyskryminacja algorytmiczna, manipulacja opinią publiczną czy utrata miejsc pracy.

W szczególności mogą się sprowadzać do naruszenia prywatności, ataków cybernetycznych (które zresztą już mają miejsce nie tylko w związku z AI). Dlatego też, kluczowa jest identyfikacja i zarządzanie tymi zagrożeniami dla zapewnienia, że rozwój AI przyniesie korzyści społeczeństwu, minimalizując jednocześnie ryzyko związane z tą technologią.

Pamiętajmy, że AI niesie ze sobą również ogromne korzyści. Systemy AI mogą znacząco zwiększyć produktywność, automatyzując rutynowe zadania i pozwalając ludziom skupić się na bardziej kreatywnych i satysfakcjonujących aspektach pracy. Mogą one zaoszczędzić cenny czas, umożliwiając nam poświęcenie go na rozwój osobisty, relacje międzyludzkie czy realizację pasji. W efekcie, AI ma potencjał nie tylko do transformacji naszego sposobu pracy, ale także do poprawy jakości życia poprzez stworzenie nowych możliwości i uwolnienie ludzkiego potencjału.

Przeczytaj również: pierwszy w Polsce e-book o aspektach prawnych generatywnej AI

Aleksandra Maciejewicz, rzeczniczka patentowa i partner w kancelarii LAWMORE, pełniła rolę prelegentki podczas niedawnej konferencji „Perspektywy Women in Tech Summit 2024”. Poprowadziła warsztaty zatytułowane „Aspekty prawne: z mocnym skupianiem na AI Act i jego wpływie na biznes”. Uczestniczki dyskutowały o przyszłości regulacji AI oraz przygotowaniu firm na nadchodzące wyzwania prawne. Podkreślono konieczność proaktywnego i strategicznego działania firm, aby dostosować się do zmieniającego się krajobrazu prawnego, współpracować z prawnikami, tworzyć wewnętrzne polityki AI oraz inwestować w edukację pracowników. Zachęcono do działań, które zapewnią lepsze zrozumienie i dostosowanie do przyszłych regulacji dotyczących sztucznej inteligencji.

„Perspektywy Women in Tech Summit” to największe w Europie wydarzenie dla kobiet w technologiach. Dwa dni intensywnych rozmów, specjalistycznych warsztatów czy sesji mentoringowych z liderami świata technologii zgromadzi niemal 10 000 uczestniczek i uczestników z 80 krajów świata.

Hasłem tegorocznej edycji jest „Tech-Life Balance”. Główne tematy konferencji obejmują programowanie kwantowe, interakcje human-machine, przyszłość data science, nową sztuczną inteligencję, cyfrową ekologię, cyberbezpieczeństwo oraz aktualne kwestie społeczne.

Organizatorem konferencji jest Fundacja Edukacyjna Perspektywy. Patronat nad wydarzeniem objęło ponad 200 podmiotów, w tym instytucje, czy najlepsze uczelnie techniczne. Konferencja organizowana jest od 2018 roku, a jej główną misją jest wzmocnienie pozycji kobiet w obszarze technologii i nauki oraz wykreowanie Polski jako głównego europejskiego centrum tematyki kobiet w technologiach. To także największe w Europie targi pracy dla kobiet w branży technologicznej.

Mamy przyjemność poinformować, że 10 czerwca miała miejsce konferencja Horizon CEE’24. Partner naszej kancelarii – Paula Pul, miała zaszczyt uczestniczyć w debacie pt. "Równouprawnienie: Czy jesteśmy na drodze do równości?". Debata dotyczyła równouprawnienia płci – tematu, który w biznesie nadal pozostaje dużym wyzwaniem. Dyskusja ta skupiła się na przeszkodach, jakie nadal napotykają kobiety w środowisku zawodowym i społecznym. Podkreślono, że pomimo wieloletnich dyskusji i szkoleń, równość płci w biznesie postępuje zbyt wolno, co potwierdza raport Global Gender Gap, wskazujący, że zniwelowanie globalnej różnicy między płciami może zająć aż 132 lata.

Horizon CEE’24 to strategiczne wydarzenie w 2024 r., które koncentruje się na kluczowych wyzwaniach stojących przed Polską dotyczących biznesu, gospodarki, technologii, pozycji w UE oraz bezpieczeństwa geopolitycznego. W ramach tego wielowymiarowego wydarzenia liderzy polskiego i światowego biznesu, polityki wraz z ekspertami i czołowymi reprezentantami świata nauki będą debatować na tematy strategiczne związane z przyszłością rozwoju Polski w najbliższych dziesięcioleciach.

Horizon CEE’24 to miejsce, gdzie rewolucyjne idee przenikają się, inspirując do refleksji nad przyszłością organizacji w świetle nowych technologii, niestabilności otoczenia biznesowego, zielonej rewolucji, inteligentnych miast, ewolucji kultury, cyfrowej transformacji, równouprawnienia w biznesie oraz wpływu zmian pokoleniowych na kształtowanie nowoczesnych środowisk pracy.

Horizon CEE’24 to także platforma, gdzie idee i strategie łączą się, tworząc wizję przyszłości, a uczestnicy prognozują, jaką drogą podążą liderzy w erze niepokoju i dynamicznych zmian. To nie tylko przestrzeń do debaty, ale także pole inspiracji do kształtowania nowoczesnych modeli oraz adaptacji do nowej rzeczywistości.

Celem ustanowienia fundacji rodzinnej jest m.in. zabezpieczenie integralności majątku rodzinnego oraz zapewnienie ciągłości zarządzania w rodzinnych przedsiębiorstwach. Proces tworzenia fundacji rodzinnej wymaga przejścia przez szereg etapów, od przygotowania niezbędnej dokumentacji i wniesienia funduszu założycielskiego po formalną rejestrację fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych. Poniżej przedstawiamy poradnik: jak założyć fundację rodzinna, który krok po kroku przeprowadzi Cię przez cały proces zakładania fundacji rodzinnej w Polsce.

Sprawdź również: fundacja rodzinna obsługa prawna

Proces zakładania fundacji rodzinnej

Proces zakładania fundacji rodzinnej rozpoczyna się od decyzji fundatora o jej utworzeniu (fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych). Jednym z kluczowych etapów tego procesu jest złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie, które muszą zostać sporządzone w formie aktu notarialnego. Sporządzenie aktu założycielskiego (lub odpowiednio ogłoszenie testamentu) jest momentem początkowym istnienia fundacji rodzinnej, która jednak do czasu wpisu do rejestru fundacji rodzinnych działa jako fundacja rodzinna w organizacji.

Tworzenie fundacji rodzinnej - krok po kroku:

Do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane:

1. Oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej: spotkanie z notariuszem, podczas którego fundator składa oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej (w akcie założycielskim albo w testamencie);
2. Sporządzenie statutu fundacji rodzinnej: fundator ustala treść statutu, który jest konstytucją fundacji rodzinnej, określającą m.in. cele fundacji rodzinnej, zasady działania, beneficjentów i sposób zarządzania. Statut sporządza się w formie aktu notarialnego;
3. Przygotowanie spisu mienia: fundator musi sporządzić spis mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego, którego wartość powinna wynosić minimum 100 000 zł. Spis mienia sporządza się w formie pisemnej;
4. Ustanowienie organów fundacji rodzinnej: do powstania fundacji rodzinnej konieczne jest również ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut. Głównym organem zarządzającym i reprezentującym fundacją rodzinną jest zarząd. Obok zarządu należy również ustanowić zgromadzenie beneficjentów, które tworzą beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Natomiast w przypadku, gdy liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób wymagane jest również ustanowienie rady nadzorczej;
5. Wniesienie funduszu założycielskiego: fundusz założycielski powinien zostać wniesiony przed wpisaniem fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych (w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim) albo w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych (w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie);
6. Rejestracja fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych: wniosek o wpis do rejestru fundacji rodzinnych składa się w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim. Do wniosku należy dołączyć wszystkie wymagane dokumenty;
7. Fundacja rodzinna a konto bankowe: po otrzymaniu przez fundację rodzinną numerów NIP i REGON niezbędne jest założenie jej konta bankowego (wynika to m.in. z tego, że w przypadku gdy stroną płatności związanej z wykonywaną działalnością fundacji rodzinnej jest beneficjent, jej dokonywanie lub przyjmowanie musi nastąpić za pośrednictwem rachunku płatniczego).

Wymagane dokumenty do założenia fundacji rodzinnej

Do założenia fundacji rodzinnej niezbędne są następujące dokumenty:

• Akt założycielski albo testament zawierające oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej;
• Statut fundacji rodzinnej sporządzony w formie aktu notarialnego;
• Spis mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego;
• Dokumenty identyfikacyjne fundatora i członków zarządu;
• Dowód ustanowienia organów fundacji rodzinnej oraz zgody na pełnienie funkcji członka organu fundacji rodzinnej;
• Dowody uiszczenia opłaty sądowej za rejestrację fundacji rodzinnej.

Jak zacząć fundację rodzinną w 2024 roku?

Pierwszym krokiem w założeniu fundacji rodzinnej powinna być zawsze przemyślana decyzja o jej utworzeniu, oparta na dogłębnej analizie rodzinnego majątku i celów, które ma spełniać fundacja. Należy skonsultować się z doradcą prawnym, aby omówić wszelkie kwestie prawne i proceduralne. Przygotowanie odpowiedniego statutu i zgromadzenie wymaganych dokumentów to kluczowe elementy, które pozwalają na płynne przejście przez proces utworzenia fundacji rodzinnej. Pomimo tego, że fundacja rodzinna staje się pełnoprawnym podmiotem prawnym z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych, to już z momentem złożenia oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (tj. z chwilą powstania fundacji rodzinnej w organizacji) może ona zarządzać we własnym imieniu posiadanym majątkiem i zapewniać jego ochronę, w szczególności nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania oraz być stroną postępowań sądowych.

Znak towarowy jest oznaczeniem o charakterze odróżniającym, które umożliwia identyfikację towarów i usług jako pochodzących od konkretnego przedsiębiorcy i odróżnia je od tych, należących do jego konkurentów. Może to być słowo, obraz, symbol lub kształt, element graficzny, slogan, kolor a nawet dźwięk. Poniżej przedstawiamy zestawienie definicji i sposobów przedstawienia niektórych rodzajów znaku towarowego.

Poznaj naszą ofertę:

• obsługa prawna startupów
• pozostałe usługi

Rodzaje znaków towarowy:

• Znak słowny to litery, cyfry, wyrazów jako takich, bez żadnych elementów stylizacji graficznej, wystarczy ich zapisanie standardową czcionką, ponieważ chronione jest brzmienie i zapis. Jeżeli znak towarowy zawiera napisy obcojęzyczne, należy podać ich tłumaczenie na język polski. Wystarczy ich zapisanie standardową czcionką w standardowym układzie, bez elementów graficznych i kolorów. W przypadku rejestracji znaku w Urzędzie Patentowym RP, jeżeli znak towarowy zawiera napisy obcojęzyczne, należy podać ich tłumaczenie na język polski. Jeżeli z kolei w znaku użyto innego alfabetu niż łaciński bądź cyfr innych niż arabskie lub rzymskie, w podaniu należy podać ich transliterację na litery alfabetu łacińskiego i cyfry arabskie lub rzymskie.
• Znak graficzny to znak towarowy, w którym zastosowano niestandardowe znaki, stylizację lub układ, elementów graficznych, cechę graficzną lub także kombinacja kolorów.
• Znak słowno-graficzny składa się z elementów słownych i graficznych. Może być przedstawiony jako oznaczenie czarno-białe jak również w wybranej kolorystyce. Zastrzeżenie takiego znaku daje ochronę zarazem na słowo jak również grafikę pod warunkiem występowania tych elementów razem.
• Znak przestrzenny to znak składający się z kształtów trójwymiarowych lub obejmujący takie kształty (np. opakowanie). Może stanowić nie tylko kształty, ale również ich kombinacje wraz z innymi elementami.
• Znak pozycyjny to oznaczenie zawierające element graficzny umieszczony na produkcie. Znak pozycyjny należy przedstawić w zgłoszeniu poprzez przekazanie reprodukcji lub fotografii dokładnie ukazującej ustawienie znaku i jego rozmiar lub proporcje jego rozmiaru do rozmiaru oznaczanego towaru. Elementy niestanowiące przedmiotu wnioskowanej ochrony muszą być oznaczone za pomocą linii przerywanej lub kropkowanej. Do reprodukcji można dołączyć opis wyjaśniający sposób przymocowania znaku do towaru.
• Znak dźwiękowy przedstawia się poprzez złożenie pliku dźwiękowego odtwarzającego dźwięk albo zapisu graficznego pozwalającego na jego odtworzenie (nuty, litery obrazujące dźwięki artykułowane). Reprezentacja znaku w postaci zapisu nutowego powinna więc zawierać wszystkie elementy niezbędne do interpretacji melodii, tj. tonację, tempo, tekst (jeżeli występuje) itd.
• Znak kolorystyczny (kolor) to znak, który składa się wyłącznie z jednego koloru lub kombinacji kolorów bez konturów. W przypadku znaków towarowych stanowiących kolor istotne znaczenie mają wymogi ich określenia. Przedstawienie graficzne znaku musi mieć charakter dokładny i trwały. Reprezentacja dwóch lub więcej kolorów, określonych w sposób abstrakcyjny i bez konturów, powinna być opatrzona dokładnymi dyspozycjami dotyczącymi określonego z góry i stałego sposobu połączenia danych kolorów. Samo tylko zestawienie dwóch lub więcej kolorów, bez nadania im formy lub konturów, lub samo tylko wymienienie dwóch lub więcej kolorów „we wszystkich możliwych do wyobrażenia formach” nie spełnia przesłanek dokładności i trwałości.
• Znak towarowy stanowiący deseń to znak, który składa się wyłącznie z zestawu regularnie powtarzających się elementów. Znak taki należy przedstawić w zgłoszeniu poprzez złożenie reprodukcji (reprezentacji) ukazującej powtarzający się układ elementów (do reprodukcji można dołączyć opis wyjaśniający sposób, w jaki elementy znaku regularnie się powtarzają)
• Znak ruchomy to znak, który składa się z określonego ruchu lub zmiany ustawienia elementów znaku lub który przechodzi w taki ruch lub taką zmianę ustawienia. Określenie „składa się z” oznacza, że oprócz samego ruchu, znak może również zawierać słowa, elementy graficzne, animowane postaci. Należy przedstawić poprzez przekazanie pliku wideo lub za pomocą serii następujących po sobie nieruchomych obrazów, ukazującej ruch lub zmianę układu. W przypadku wykorzystania nieruchomych obrazów mogą one być ponumerowane lub opatrzone opisem wyjaśniającym ich kolejność.
• Znak multimedialny to znak składający się z kombinacji obrazu i dźwięku lub przechodzący w taką kombinację obrazu i dźwięku. Określenie „składa się z” oznacza, że poza obrazem i dźwiękiem, znak może również zawierać słowa, elementy graficzne itp. Znak multimedialny należy przedstawić poprzez przekazanie pliku audiowizualnego zawierającego kombinację obrazu i dźwięku (reprezentacja znaku).
• Znak holograficzny to znak składający się z elementów o charakterze holograficznym. Znak holograficzny należy przedstawić poprzez przekazanie pliku wideo bądź przedstawienia graficznego lub fotograficznego zawierającego ujęcia niezbędne do właściwego ukazania całego efektu holograficznego (reprezentacja znaku).
• Znak inny należy przedstawić w odpowiedniej formie przy użyciu powszechnie dostępnej technologii, o ile może być on odtworzony w rejestrze w sposób wyraźny, precyzyjny, odrębny, łatwo dostępny, zrozumiały, trwały i obiektywny celem umożliwienia właściwym organom i społeczeństwu jasnego i precyzyjnego określenia przedmiotu ochrony udzielonej właścicielowi znaku. Do przedstawienia można dołączyć opis.