Prawa autorskie w kontekście cyfrowym

Prawa autorskie stanowią kluczowy fundament w ochronie twórczości, a ich znaczenie na przestrzeni lat ciągle wzrasta i się rozwija. Zważając na to, jak współczesne technologie umożliwiają szybkie tworzenie, kopiowanie i dystrybucję treści, stawia to nie lada wyzwania przed systemem prawnym, który stale musi za nimi próbować nadążyć i cały czas ewoluować, aby sprostać wyzwaniom związanym z globalnym charakterem Internetu i dynamicznie zmieniającymi się technologiami. W tym kontekście ochrona praw autorskich w Internecie nabiera szczególnego znaczenia, stając się jednym z priorytetów współczesnych regulacji prawnych.

Sprawdź również: prawnik IT

Zacznijmy od szybkiego przypomnienia czym są prawa autorskie?

Jest to forma ochrony prawnej przysługującej twórcy. Mamy prawa autorskie osobiste oraz majątkowe. Warto podkreślić, że na mocy przepisów ochrona ta rozpoczyna się już od momentu, gdy utwór powstaje i można go ustalić. Nie jest konieczne dokonywanie jakichkolwiek zgłoszeń (rejestracji), żeby taką ochronę uzyskać.

Prawa własności intelektualnej w sieci

Wraz z dynamicznym rozwojem technologii i łatwością dostępu do treści online, egzekwowanie praw własności intelektualnej staje się wyzwaniem, szczególnie w walce z nielegalnym kopiowaniem treści. W kontekście Internetu zwykle chodzi o ochronę treści cyfrowych, czyli np. aplikacji. W tym przypadku możemy mówić o naruszeniu praw do layoutu naszej aplikacji, czy naszego logo. Spektrum naruszeń może być naprawdę szerokie.

Zarządzanie prawami autorskimi w erze cyfrowej

Wraz z rozwojem Internetu i technologii twórczość intelektualna coraz częściej przyjmuje formę cyfrową co wiąże się z szerokim i łatwym polem do nadużyć oraz naruszeń. Prawa autorskie do treści online odgrywają więc fundamentalną rolę w zabezpieczaniu interesów twórców. Każdy, kto publikuje swoje prace w sieci, powinien być świadomy, że jego twórczość jest chroniona i nie może być wykorzystywana bez jego zgody.

Jak chronić treści cyfrowe przed naruszeniem praw autorskich?

Aby możliwie jak najlepiej chronić twórców mamy różne możliwości zabezpieczenia swojego utworu, w zależności od naszych potrzeb, jest to m.in.:

• Zastosowanie znaków wodnych: umieszczenie na utworze, np. grafice przez nas stworzonej półprzezroczystego znaku z naszym imieniem, pseudonimem, lub logotypem. Jest to bardzo proste rozwiązanie, niekiedy zniechęcające do nieautoryzowanego rozpowszechnienia w sieci. Pamiętajmy jednak, że umieszczeni znaku wodnego nie jest jakkolwiek wymagane do uzyskania ochrony prawnej utworu.
• Rejestracja naszego oznaczenia jako znaku towarowego - np. nasz logotyp, zastrzeżony znak towarowy może ułatwić dochodzenie praw w sieci,
• Zastosowanie technologii DRM: DRM, czyli Digital Rights Management, czyli systemu, który ma na celu ochronę treści cyfrowych przed nieuprawnionym użyciem. Oparty jest na różnych technologiach, takich jak mechanizmy kryptograficzne (szyfrowanie), które zabezpieczają pliki, aby tylko osoby z odpowiednimi uprawnieniami mogły z nich korzystać. Jednocześnie mówi się, że DRM zniechęcają e-czytelników.

Inną opcją jest rozważanie licencji, tj. jeżeli twórca jest gotów w jakiś sposób dzielić się swoimi utworami, ale przy zachowaniu prawa własności oraz np. obowiązku oznaczania jego jako twórcy.

Licencjonowanie treści

Zawsze możemy rozważyć umowy licencyjne na treści cyfrowe przez nas stworzone. Na podstawie takiej licencji, twórca jako licencjodawca udziela licencjobiorcy zezwolenia na korzystanie z utworu w określony sposób (wskazując pola eksploatacji), przez ustalony czas, za określoną opłatą etc. Należy podkreślić, że twórca nie przenosi w ten sposób swoich praw autorskich do tego utworu, prawa te w dalszym ciągu pozostają po stronie licencjodawcy, Do rozważenia również korzystanie z licencji open source - przy czym dobrze zapoznać się wcześniej z warunkami wybranej licencji, czy rzeczywiście odpowiada naszym potrzebom i chroni nas wystarczająco.

Należy mieć na uwadze, że żaden z powyżej opisanych kroków nigdy nie zabezpiecza nas w 100% przed nadużyciami, dlatego bardzo ważne jest stałe monitorowanie naszych utworów i w jaki sposób są wykorzystywane.

Naruszenie praw autorskich w Internecie – czy zawsze?

• • W niektórych przypadkach korzystanie z rozpowszechnionych już utworów np. wyłącznie na własne potrzeby tj. w zakresie własnego użytku osobistego, będzie tzw. dozwolonym użytkiem i nie będzie stanowić naruszenia praw
  • podobnie sytuacja z tzw. dozwolonym użytkiem publicznym - w dużym skrócie będzie to przypadek udostępnienia utworu oryginalnego, szerszej grupie odbiorców (bez zgody autora), ale w interesie publicznym,

Jakie roszczenia przysługują w przypadku naruszenia?

Twórcy, którego prawa zostały naruszone przysługuje przede wszystkim zaniechanie takiego działania, a także roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego, oraz usunięcie skutków takiego naruszenia przez sprawcę (jeżeli już dokonano naruszenia), w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.

Jeżeli takie naruszenie było zawinione, wówczas istnieje możliwość żądania odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Poza odpowiedzialnością cywilną w niektórych sytuacjach przy spełnieniu określonych przesłanek istnieje możliwość poniesienia odpowiedzialności karnej (od grzywny, przez ograniczenie wolności aż po karę pozbawienia wolności).

Jednocześnie dla twórców internetowych (i nie tylko) dla skutecznej ochrony praw autorskich w Internecie istotna pozostaje również edukacja zarówno własna, jak i swojej społeczności tj. branży, w tym poprzez proaktywne podejście i wykorzystanie dostępnych technologii. Stąd, warto informować odbiorców o legalnych sposobach korzystania z utworów oraz o konsekwencjach prawnych związanych z naruszeniem praw autorskich.