Często słyszymy o sytuacjach, gdy znana osoba czy polityk walczy o swoje dobre imię z jakimś portalem internetowym lub gazetą. W dzisiejszych czasach, kiedy konkurencyjność w każdej z branż wzrasta niemal z dnia na dzień, jesteśmy zmuszeni sięgać, po co raz to inne sposoby obrony przed agresywnymi rywalami. Dlaczego więc będąc przedsiębiorcą nie sięgnąć po ochronę podobną do tej, jakiej używają osoby fizyczne – czyli po ochronę dóbr osobistych?
Z ochroną dóbr osobistych osób fizycznych sprawa jest dość jasna – istnieje cała grupa przepisów regulujących tą materię. Z kolei w kodeksie cywilnym (dalej zwanym k.c.) jest tylko jeden artykuł dotyczący bezpośrednio dóbr osobistych osób prawnych – w myśl art. 43 k.c., przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.
Charakter prawny dóbr osobistych osób prawnych
Dobra osobiste osób prawnych są skuteczne wobec wszystkich, niezbywalne, nieprzenoszalne i nieprzedawnialne – powstają one wraz z powstaniem osoby prawnej (nie można ich np. później nabyć) i są nierozerwalnie z nią złączone do końca jej istnienia. Wbrew pozorom mają również niemajątkowy charakter. Oznacza to, że ich wartość nie może być oszacowana w pieniądzu i są one niezależne od istnienia ekonomicznego interesu uprawnionego. Pomimo, że, gospodarczy kontekst ich wykorzystania może pośrednio być postrzegany jako rodzaj „siły zarobkowej” tych dóbr.
Przykładowy katalog dóbr osobistych osób prawnych
Nie istnieje wyczerpująca lista dóbr osobistych osób prawnych – z art. 23 k.c. można wnioskować, że przepis ten rozciąga ochronę na każde z dóbr osobistych, które osoba prawna może potencjalnie posiadać. Generalnie przyjmuj się, iż dobrami osobistymi osób prawnych są pewne wartości, dzięki istnieniu których osoba prawna może zgodnie z zakresem swych zadań funkcjonować (tak w: wyrok SN z 14 listopada 1986 r., II CR 295/86). Za takie przede wszystkim uważa się nazwę, firmę, dobre imię (renomę), tajemnicę korespondencji czy nietykalność pomieszczeń.
Nazwa/firma
Mówi się, że nazwa czy firma jest dla osoby prawnej jak imię i nazwisko dla osoby fizycznej. Zgodnie z treścią art. 43[5] § 1 k.c. nazwa osoby prawnej może stanowić jej firmę. Obie mają szczególne znaczenie w obrocie gospodarczym, chociażby ze względu na stale rosnącą konkurencyjność w każdej niemal branży – takie dobro osobiste ma duże możliwości komercyjne, chociażby przez promocję marki: umożliwia jej identyfikację i indywidualizację, np. w reklamie.
Dobre imię/renoma
Z kolei za odpowiednik czci człowieka należy uznać w odniesieniu do osób prawnych dobre imię (dobra sława, reputacja) tych podmiotów. Dobre imię osoby prawnej jest łączone z opinią, jaką o niej mają inne osoby. Przykładowo, rok 2013 obfitował w sprawy dotyczące tej materii. Mowa tu chociażby o procesie Knorra z Tan Viet International o kampanię reklamową „Przygodożercy”, która miała naruszyć dobre imię azjatyckiej firmy czy Grupy Sokołów z vlogerem Piotrem Ogińskim, którego recenzja naruszyła renomę tej firmy.
Inne
Oprócz standardowych dóbr osobistych jak wskazane powyżej, a także tajemnica korespondencji czy nietykalność pomieszczeń, niektórzy za takie uważają również swego rodzaju prywatność osoby prawnej, rozumiana najczęściej, jako prawo takiej osoby do decydowania, kiedy, jak i w jakim zakresie informacje odnoszące się do niej zostaną ujawnione innym (podobnie: A. Kubiak-Cyrul, Dobra osobiste osób prawnych). Przykładowo, dobro to pokrywa się w pewnych wypadkach z ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa.
Generalnie uważa się, iż ochrona niemajątkowa dóbr osobistych osób prawnych jest rodzajem ochrony obiektywnej, niezależnej od kwalifikacji zachowania sprawcy w kategoriach winy. Jako przesłanki tej ochrony przyjmuje się:
- bezprawność zachowania, które skutkuje naruszeniem lub zagrożeniem dobra osobistego
- i samo właśnie naruszenie lub zagrożenie naruszeniem cudzego dobra osobistego.
Przy czym należy wskazać, iż przesłanka bezprawności ujmowana jest stosunkowo szeroko. Generalnie, bezprawne jest każde działanie sprzeczne nie tylko z normami prawnymi, lecz także z porządkiem prawnym oraz z zasadami współżycia społecznego. Co więcej, istnieje w tym wypadku domniemanie bezprawności naruszenia dóbr osobistych. Oznacza to, że to podmiot, przeciwko któremu wysuwa się roszczenia, będzie musiał udowodnić, iż jego działanie było zgodne z prawem.
Na zakończenie, dobra rada. Osobom prawnym przysługuje wiele środków ochrony ich dóbr, nie tylko osobistych. Niemniej jednak uważamy, że ochrona dóbr osobistych osób prawnych jest skuteczną, lecz niedocenianą przez przedsiębiorców siłą radzenia sobie z nieuczciwą konkurencją.
